Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2014 йил сонли буйруғига илова

 
1.2.2-rasm. Innovatsion faoliyatni o„ziga xos tavsiflanishi 
Fundamental 
tadqiqotlar  
amaliy 
tadqiqotlar  
tajriba  
konstruktorlik 
ishlari  
birlamchi 
o‗zlashtirish  
tarqatish  
yangilikdan 
foydalanish  
yangilikni 
takomillashtirish  
fundamental 
natijalar 

---

18 
 
 
 
Ayrim  bosqichlardagi  asosiy  natijalar  boshqa  bosqichlarda  o‗z 
qiymatini 
yo‗qotadi  va  butun  ishlab  chiqarish  jarayonlarini 
takomillashuviga  xizmat  qilmasligi  ham  mumkin.  Shuning  uchun  ham 
butun 
jarayonlarni 
uzluksizligi, 
egiluvchanligi 
va 
dinamikasini 
ta‘minlovchi  bosqichlani  o‗zaro  birlashmasi  shakllantirishga  e‘tibor 
qaratish  muhim  ahamiyat kasb etadi. Innovatsion faoliyat samaradorligini 
oshirishda  boshlang‗ich  marketing  tadqiqotlarini  olib  borish    va  bozorni 
tahlili qilish juda muhim omillardan hisoblanadi. 
Innovatsion  jarayonlarni  boshqarishda  ilmiy-texnika  g‗oyalarini 
shakllanishidan  tortib  uni  tijorat  asosida  amalga  oshirilishigacha  bo‗lgan 
barcha bosqichlar (boshqaruv sikllari) yig‗indisini o‗z ichiga qamrab oladi. 
Natijada  har  bir  yangilik  g‗oyasini  yaratilishidan  tortib  uni  amalga 
oshirilishigacha bo‗lgan vaqt davri innovatsion sikl deb ataladi. 
Innovatsion  jarayonlar  amalga  oshishining  samardorligi  ko‗pgina 
omillarga  bog‗liq  bo‗ladi.  Ya‘ni,  boshqaruv  sifatini  ta‘minlanishi, 
boshqaruv  tizimidagi  har  bir  alohida  bo‗g‗in  ishining  o‗zaro  bir  biriga 
muvofiqligi,  axborot-uslubiy  ta‘minotlar  bilan  ta‘minlanganligi  shular 
jumlasidandir.  Innovatsion  faoliyatni  boshqarish  tizimi  yuqorida  qayd 
etilgan 
barcha 
elementlar 
shakllantirilganda 
va 
ularni 
o‗zaro 
muvofiqlashtirilganda, ma‘lum bir ilmiy-texnik natijalarga ega bo‗lishi va 
ularni o‗zlashtirish muddatlarini qisqarishini ta‘minlanishiga olib keladi. 
Innovatsion  faoliyatni  tashkil  etish,  boshqaruv  jarayonining  barcha 
elementlarini  yagona  tizimga  birlashtiradi  va  u  innovatsiyani  yaratish 
hamda amalga oshirishda innovatsiyaviy jarayonning o‗zida shakllantiradi.  
Korxonada innovatsion faoliyatni boshqarishning samarali tizimlarini 
yaratish  va  rivojlantirish  imkoniyati  ko‗pgina  omillarga  bog‗liq  bo‗lib, 
ishlab chiqarish jarayonlarini shakllanganlik darajasi, boshqaruv tizimi va 
mexanizmlarini  holati,  boshqaruvning  tashkiliy  tuzilmasining  turlari  va 
yo‗naltirilganligi,  xo‗jalik  va  innovatsion  siyosat  tendensiyalari  va 
boshqalar shular jumlasidan hisoblanadi. 
Innovatsion  jarayonning  mohiyati  shunda  namoyon  bo‗ladiki  u 
innovatsiyalar  tashabbusi  bilan  chiqish,  yangi  mahsulot  va  operatsiyalar 

---

19 
 
 
ishlab  chiqish,  ularni  bozorda  sotish  va  diffuziyalash  bo‗yicha  maqsadli 
yo‗naltirilgan  harakatlar  zanjirini  ifodalaydi.  Innovatsion  jarayon  ettita 
elementni o‗z ichiga oladi, ularning umumiy bir ketma-ketlikdagi zanjirga 
birlashuvi innovatsion jarayon strukturasini tashkil etadi. 
 Vaqtinchalik  monopol  foydani  qo‗llab  quvvatlanishi  ustundir. 
Ortiqchalikni  inkor  etilishi  ta‘siri  firmalarning  investitsiyaviy  qarorlarini 
keskinlik  bilan  qabul  qilishiga  olib  keladi.  Chunki,  kutilgan  daromad 
aslida yuqoriroq bo‗ladi. Shu ortiqchalik samarasiga bog‗liq holda bilimlar 
diffuziyasi dasturiy ta‘minotlar texnologiyasi va transmilliy kompaniyalar 
tomonidan  ko‗paytirilgan  bevosita  investitsiyalar  orqali  sur‘atlar 
tezlashtiriladi.  
Fan-texnika 
taraqqiyotining 
asosiy 
tarkibiy 
qismlaridan 
biri 
innovatsion  faoliyat,  iqtisodiy  rivojlanishning  mazkur  yo‗nalishida 
faollikni  ta‘minlovchi  omillarni,  shuningdek,  innovatsion  jarayonlarni 
qo‗llab-quvvatlovchi va tartibga soluvchi tashkiliy tuzilmalar xususiyatlari 
o‗rganish va ulardan foydalanish hisoblanadi. 
Shunday qilib, hozirgi paytda mamlakatda investitsion faoliyat amalga 
oshirilayotgan sharoitlar quyidagicha tavsiflanadi: 
- qonunchilik tomonidan yaqin, o‗rta va uzoq istiqbollarga belgilangan 
milliy  maqsadlar  va  ularga  erishish  bo‗yicha  aniq  ifodalangan 
mexanizmlarning yaratilganligi; 
- makroiqtisodiy  barqarorlik  vazifalariga  bo‗ysundirilgan  davlat 
strukturalari  faoliyati  natijalari  doim  ham  texnologik  rivojlanish  va 
innovatsion 
faoliyatni 
qo‗llab-quvvatlash 
maqsadlariga 
mos 
kelavermasligi, ayrim hollarda esa unga zid kelishi; 
- mamlakatning milliy xavfsizligi, iqtisodiy barqarorligi va rivojlanishi 
manfaatlarini  ta‘minlash  vositasi  sifatida  innovatsion  faoliyatni  davlat 
tomonidan  qo‗llab-quvvatlashni  amalga  oshirish  ehtiyojlarining  hozirgi 
siyosiy darajada aniq ifodalanmaganligidir. 
Mamlakatning 
milliy 
maqsadlarini 
amalga 
oshirishga 
ko‗maklashuvchi  innovatsion  siyosat  o‗tkazishni  quyidagicha  ifodalash 
mumkin: 
- milliy xavfsizlikni ta‘minlash; 

---

20 
 
 
- iqtisodiy  barqarorlikka  erishish,  iqtisodiyotning  imkoniyatlarini 
kengaytirish va umumiy quvvatini oshirish; 
- sanoatni  texnologik  qayta  jihozlash,  jahon  bozorida  mamlakatimiz 
tovar va xizmatlari raqobatbardoshligini oshirish; 
- tabiiy  resurslarni  asrash  va  ulardan  oqilona  foydalanish,  atrof-muhit 
muammolarini hal qilish; 
- aholining ijtimoiy muammolarini hal qilish, munosib turmush tarzini 
ta‘minlash, soliqni saqlash va ta‘lim olish uchun imkoniyatlar yaratish; 
- oziq-ovqat,  xomashyo,  material  va  energiyaga  bo‗lgan  milliy 
ehtiyojlarni kafolatli ta‘minlashdan iborat. 
Boshqa  mamlakatlar  tajribalaridai  kelib  chiqqan  holda  innovatsion 
jarayonning tarkibiy qismlarini quyidagicha aks ettirish mumkin: 
- maxsus  tarmoqlar,  institutlar,  universitetlar  va  firmalarning  ilmiy-
tadqiqot bo‗linmalarini davlat tomonidan moliyalashtiriluvchi yoki boshqa 
turda  qo‗llab  quvvatlanuvchi  fundamental  ilmiy-tadqiqotlar  va  izlanish 
loyihalari uchun mas‘ul bo‗ladi. Sanab o‗tilgan korxonalar hisobotlar, turli 
hujjatlar,  ixtirolar,  ilmiy  maqolalar  shaklida  intellektual  mahsulot  ishlab 
chiqaradi hamda ilmiy kadrlar tayyorlash bilan shug‗ulladi; 
- texnik va sanoat-texnik korxonalar innovatsion nou-xauga ega bo‗lib, 
boshlang‗ich  loyihalar  ustida  ishlaydilar,  sinov  namunalari  yaratish  va 
ularni  sinab  ko‗rish  bilan  shug‗ullanadilar,  texnik  tavsiflar,  patentlar, 
standartlar  va  reglament  tayyorlaydilar.  Mazkur  tuzilmalar  namunalar 
tayyorlash  uchun  kuchli  ishlab  chiqarish  quvvatlari,  professional  va 
texnologik markazlarga ega bo‗lishi kerak; 
- ilmiy  va  muhandis  texnik  xodimlar,  shuningdek,  innovatsion 
faoliyatning  joriy  muammolarini  echishda  talab  qilinuvchi  malakali 
kadrlar uchun ta‘lim va o‗qitish tuzilmalari; 
- tadqiqot  va  loyihalarning  bajarilishini  nazorat  qiluvchi  hamda 
ularning  sanoat  sektori  bilan  o‗zaro  aloqalarini  muvofiqlashtiruvchi 
korxonalar; 
- mahsulot  va  xizmatlarga  talabni  va  ularning  tarqalishini  o‗rganish 
bilan shug‗ullanuvchi konsalting korxonalari; 

---

21 
 
 
- ilmiy-texnik  axborot  xizmatlari  istiqbolli  loyihalar  haqida  ma‘lumot 
to‗plash, tayyorlash va tarqatish bilan shug‗ullanadi; 
- iste‘molchilar  va  mahsulotni  sotish masalalari  bilan  shug‗ullanuvchi 
professionallarni birlashtiruvchi bozor strukturalaridan tashkil topadi.