Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2014 йил сонли буйруғига илова

2-bob. Innovatsion iqtisodiyotni rivojlantirishga ta‟sir etuvchi omillar 
2.1.Innovatsion iqtisodiyotni rivojlantirish omillari 
Xizmatlar  sohasidagi  mahsulotlar  bo‗yicha  innovatsiyalar  o‗z  ichiga 
quyidagi  jarayonlarni  olib,  prinsipial  jihatdan  yangi  xizmatlarni  ishlab 
chiqish  va  joriy  etish,  mavjud  xizmatlarga  yangi  funksiyalar  va 
xususiyatlar  qo‗shish  orqali  uni  takomillashtirish,  xizmatlar  bilan 
ta‘minlashda (masalan, ularning samaradorligi va tezligi nuqtai-nazaridan) 
sezilarli darajada yaxshilanishlarni kiritish mumkin. 
Xizmatlar  sohasidagi  jarayonlar  bo‗yicha  innovatsiyalar  xizmatlarni 
ishlab  chiqarish  va  taqdim  etishning  yangi  yoki  sezilarli  darajada 
takomillashtirilgan  usullarini  ishlab  chiqish  va  joriy  etishni  o‗z  ichiga 
oladi
6
. 
Innovatsion  faoliyatda  agar  ular  yangi  yoki  sezilarli  yaxshilangan 
xizmatlarni,  ularni  ishlab  chiqarish  va  etkazib  berish  usullarini  joriy 
etishga  bevosita  bog‗liq  bo‗lmasa,  bular  texnologik  innovatsiyalar 
hisoblanmaydi. 
Tashkiliy 
va 
boshqarish 
bo‗yicha  o‗zgartirishlar 
(boshqarishning  ilg‗or  usullariga  o‗tish,  jiddiy  o‗zgartirilgan  tashkiliy 
tuzilishni  joriy  etish,  korxonaning  iqtisodiy  strategiyasida  yangi  yoki 
sezilarli  o‗zgartirilgan  yo‗nalishlarni  amalga  oshirish)  hamda  sifat 
standartlarini joriy etish bilan bog‗liq bo‗ladi. 
Shu  sohada  faoliyat  yuritayotgan  ekspertlarning  hisoblashicha, 
korxonalarni  yangi  mahalliy  va  xorijiy  texnologiyalarni  joriy  qilishga 
rag‗batlantiruvchi,  asosiysi  buning  uchun  imkoniyat  taqdim  etuvchi 
tashkiliy  va  institutsional  muhit  yaratish  birlamchi  ahamiyat  kasb  etadi  
deb  hisoblashadi.  Innovatsion  bozorda  faqat  hukumatgina  innovatsiyalar 
ruhini  uyg‗otishi  mumkin  degan  yolg‗on  tasavvur  vujudga  kelishi 
mumkin.  Faqat  uning  strategik  muammosi  kuchli  iroda,  real  foyda  va 
resurslar  bilan  ta‘minlangan  holda  tadbirkorlikning  rivojlanishida  yangi 
bosqichni boshlab berishi mumkin.  
Demak,  davlatning  iqtisodiy  siyosatida  top-down  va  bottom-up 
yondashuvlari  imkoniyatlarini  birlashtiruvchi  kompleksli  innovatsion 
                                                 
6
Салихов С.А. Инновацион фаолиятни бошқариш. Дарслик. – Т.: ТДИУ, 2013. 29б. 

---

35 
 
 
siyosat zarur bo‗ladi. Mahalliy kompaniyalar, ilmiy-tadqiqot  muassasalari 
va oliy o‗quv yurtlari bu faoliyat jarayonlarida faollikni oshirishi lozim. 
―Sanoat  evolyusiyasi  asosan  innovatsiyalar  va  bozor  strukturasi 
dinamikasi  orqali  tanlov  mexanizmiga  bog‗liqdir.  Bu  erda  yangi 
texnologiyalar  va  firmalarning  kirish  va  chiqishi  muhim  ahamiyat  kasb 
etadi‖. 
Umumiy jihatdan innovatsion jarayon bu voqea-hodisalarning ketma-
ketlikdagi  zanjiri  bo‗lib,  uning  davomida  yangilik  oddiy  bir  g‗oyadan 
muayyan  mahsulot,  texnologiya  yoki  xizmatgacha  ―pishib  etadi‖
7
  va 
xo‗jalik amaliyotida tarqaladi. 
Bu jarayonni quyidagi sxema ko‗rinishida aks ettirish mumkin:  
Ft ↔ At ↔ I ↔ L ↔ Q ↔ O‗ ↔ Si ↔ M ↔ S; 
bu erda:  
Ft - fundamental tadqiqotlar; 
 
At - amaliy tadqiqotlar; 
I - ishlanmalar; 
L - loyihalashtirish; 
Q - qurilish; 
O‗ - o‗zlashtirish; 
Si - sanoat ishlab chiqarishi; 
M - marketing; 
S - sotuv. 
Iqtisodiyotda  har  qanday  tizimning  innovatsion  faoliyati  uning 
rentabelligini yuqori suratlarda amalga oshishini va raqobatbardoshliligini 
ta‘minlovchi  asosiy  yo‗nalishlardan  biri  hisoblanadi.  Ta‘kidlash  joizki, 
innovatsion  faoliyatni  amalga  oshiruvchi  korxonalar  innovatsiya  hayotiy 
sikli  bo‗yicha  turli  xil  vazifalarni  bajaradilar.  Innovatsion  faoliyat 
jarayonni o‗zi ham 5 ta bosqichdan tashkil topadi (2.1.1-rasm):  
Bugungi  kunda  eng  keng  tarqalgan  variantda  tadqiqot  va  texnik 
bosqich  vazifalari  ilmiy-tadqiqotlarni  amalga  oshirishga  mo‗ljallangan 
korxonalar  tomonidan  amalga  oshirilsa,  ishlab  chiqarish  korxonalari 
innovatsiyalarni ishlab chiqarishga joriy etish vazifalarini bajaradi. 
                                                 
7
Салихов С.А. Инновацион фаолиятни бошқариш. Дарслик. – Т.: ТДИУ, 2013. 34-б. 

---

36