Олий ва ¤рта махсус таълим вазирлиги

EGA VA UNING IFODALANISHI

Gap kesimining qo`shimchalaridan anglashilib turgan shaxs-son ma’nosini anglashtiruvchi bo`lak egadir. Ega kesim orqali kim? nima? qayer? kimlar? nimalar? so`roqlariga javob bo`ladi. Bosh kelishik shaklidagi ot, olmosh va otlashgan so`zlar bilan ifodalanadi, ba’zan egalik, ko`plik shakllarini qabul qilishi mumkin: Atrof jim-jit. Kishilar uni maqtashdi. Izlaganim – siz.

Ega quyidagi so`z turkumlari bilan ifodalanadi:

Ot bilan: Yoqimli shamol gul hidlarini taratdi

Olmosh bilan: Ular yig`ilishga borishdi. Bu - meni tug`ilgan tuproq.

Otlashgan sifat: Yaxshilar ko`paysin. Jazirama ertalabdan yondiryapti.

Otlashgan son: Biri o`qisa, biri yozadi.

Otlashgan ravish: Ko`pi ketib, ozi qoldi

Otlashgan sifatdosh: O`tirganlar qarsak chalishdi. Chumchuqdan qo`rqqan tariq ekmaydi.

Harakat nomi: Oftobda yurish foydali

Ibora bilan: Tirnoq ostidan kir qidirish uning odati.

Birikmali ifodalanadi: Vatanni sevmoq imondandir. Mehnat qilib topganing – qandu asal totganing.

Sodda gaplar eganing ishtirokiga ko`ra egali va egasiz gaplarga bo`linadi. Gapning grammatik asosi ega va kesimdan iborat bo`lsa egali (ikki bosh bo`lakli gaplar), faqat kesimning o`zidan iborat bo`lsa egasiz (bir bosh bo`lakli gaplar) deb yuritiladi O`rikzor xira pardaga burkandi. Sochilgan urug` unib chiqadi. Shaftolizor bog`larni ko`rdim. Jo`jani kuzda sanaydilar.

HOL

Hol ish-harakatning belgisini bildiruvchi gap bo`lagidir. Hol ko`proq gap markazi kesimga bog`lanib, undan anglashilgan ish-harakatning o`rnini, paytini, holatini, sababini, maqsadini bildiradigan ikkinchi darajali bo`lakdir. Hollar ma’noga qo`ra 8 ga bo`linadi: