Олий ва ¤рта махсус таълим вазирлиги


Egasi (shaxsi) ma’lum gap



Download 1,27 Mb.
bet102/187
Sana22.08.2021
Hajmi1,27 Mb.
#153056
1   ...   98   99   100   101   102   103   104   105   ...   187
Bog'liq
ona tili

Egasi (shaxsi) ma’lum gaplarda gapning egasi matndan, nutq sharoitidan, kesimning shas-son shaklidan ma’lum bo`lib turadi. Bunday gaplarning kesimi 1- yoki 2-shaxs shaklida bo`ladi: Ota-onalarga yordam berdik. Otlarga qara, qarindosh.

Egasi (shaxsi) umumlashgan gapda kesimi 2-shaxs shaklida bo`lsa ham, ega real ifodalanmaydi, ko`pincha maqollarda qo`llaniladi, mazmunan uchala shaxsga taalluqli bo`ladi: Yer haydasang, kuz hayda. .Avval o`yla, keyin so`yla.

Egasiz gaplarda ega umuman bo`lmaydi. Kesimdagi shaxs-son qo`shimchalari orqali egani tiklab bo`lmaydi. To`nni bo`yga qarab bichadilar. Xom mevani yeb bo`lmaydi.

Egasiz gaplar 3 turga: shaxsi noma’lum gaplar, atov gaplar, so`z gaplarga bo`linadi.



Shaxsi noma’lum gaplarda kesim fe’l bilan ifodalanadi va ish-harakatni bajarishga imkoniyat, zaruriyat, shart, tilak, istak kabi ma’nolarni ifodalab keladi. Bunday gaplar kesimining eng muhim belgisi uning tarkibida egalik qo`shimchasining yo`qligidir. Bu gaplarda mantiqan ish-harakat bajaruvchisi mavjud bo`ladi, lekin uni gapda ifodalab bo`lmaydi. Masalan: Zalda chekib bo`lmaydi. Majlisda qatnashish kerak. Xonada shovqin qilinmasin.

Atov gaplarda narsa buyumning mavjudligi yoki voqea-hodisa atash yo`li bilan ifodalanadi. Atov gaplar so`zlovchi ko`z o`ngida biror voqea-hodisani, narsa-buyum, davr yoki joyni gavdalantirishga xizmat qiladi. Atov gapdan keyin uning mazmunini izohlovchi gap beriladi: Qish. Sovuq shamol esyapti. Atov gap yig`iq va yoyiq shaklda bo`ladi. Yig`iq atov gaplar bitta so`zdan iborat bo`ladi: vahor. Dalalarda ish qizg`in. Yoyiq atov gaplar aniqlovchi bilan kengayib keladi: Karimlarning uyi. Hech kim ko`rinmaydi.

Yoyiq atov gaplar kengaygan harakat nomli birikmalar bilan ham ifodalanishi mumkin: Sokin qishloq ko`chalarida sayr qilish. Bu mening bolalikdan seBimli mashg`ulotim.

Atov gaplar asosan badiiy va publitsistik (ommabop) uslublarda qo`llaniladi. Qip-qizil saraton quyoshi. Muloyim jilmayib saxovat bilan nur socha boshladi.

SO`Z – GAPLAR

Bir so`zdan iborat bo`lib, tarkibga ajrala olmaydigan, boshqa so`zlar bilan kengaya olish imkoniyatiga ega bo`lmagan gaplar so`z – gaplardir. So`z – gaplar sodda gapning alohida bir ko`rinishi sanaladi. Ular tasdiq, inkor, so`roq, taajjub, his-hayajon kabilarni ifoda etib, asosan dialogli matnlarda qo`llanadi. Masalan:



  • Sog`ligingiz yaxshimi? -Qabulga birga kiramizmi?


  • Download 1,27 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   98   99   100   101   102   103   104   105   ...   187




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish