Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Давлат бюджети – давлат даромадлари ва харажатла
-
рининг пул билан ифодаланадиган йиллик ҳисоби, мажмуи.
 
Давлат бюджети
– давлат даромадлари ва сарфларининг 
молиявий режаси. Давлат бюджети давлат ихтиёридаги пул 
фондларининг тақсимланишини билдириб, у давлат моли
-
ясининг бош бўғини ҳисобланади. Унинг таркиби умумдав
-
лат (ёки марказий) бюджети (мамлакат миқёсидаги умумий 
даромадлар ва харажатлар йиғиндиси) ва маҳаллий (муни
-
ципал) бюджет (ҳудудий тузилмалар – вилоят, шаҳар, ту
-
ман ва ҳ.к. доирасидаги пул даромадлари ва харажатлари)
га бўлинади. Икки турдаги бюджетлар нисбати мамлакат
-
нинг ички шароитига боғлиқ бўлади. Бюджет даромадлари 
солиқлар, солиқдан ташқари йиғимлар, давлат заёмлари
-
дан тушган пул, давлат мулкини сотишдан ёки ижарага бе
-
ришдан келган маблағлардан шаклланади. Бюджет дарома
-
дининг аҳоли жон бошига ҳисобланган миқдори мамлакат
-
нинг бюджет салоҳияти (потенциали) деб аталади. Бюджет 
харажатларидан ижтимоий соҳага, шу жумладан, аҳолини 
ижтимоий ҳимоя қилишга, иқтисодиётга, марказлашган ин
-
вестицияларга, давлат бошқарувини таъминлашга ва бошқа 
турли харажатларга маблағлар ажратилади. Давлат бюд
-
жет харажатлари унинг даромадидан ортиб кетса, бюджет 
камомади, тақчиллиги юзага келади. Камомад миқдори 
мамлакат ялпи ички маҳсулотининг 3-3,5%га тенг бўлиши 
меъёрий ҳисобланади. Агар бюджет даромади унинг хара
-
жат қисмидан ортиқ бўлса, профицит вужудга келади. Мар
-

---

84
казий, маҳаллий давлат бюджетлари ва давлат бюджетидан 
ташқари фондлар йиғиндиси давлатнинг йиғма бюджетини 
ташкил этади. Давлат бюджети одатда жорий йилда келгуси 
йил учун тузилади. Иқтисодий беқарорлик шароитида у чо
-
рак ёки ярим йил учун тузилиши мумкин. Давлат бюджетини 
ҳукумат тузади ва юқори қонун чиқарувчи орган (парламент) 
томонидан тасдиқланади. Ўзбекистонда янги бошланаётган 
йил учун давлат бюджети жорий йилнинг охирида (декабрь 
ойида) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси сессиясида 
тасдиқланади. Қабул қилинган давлат бюджети қонун кучига 
эга бўлади ва амалиётга жорий этилади.