Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Халқаро иқтисодий муносабатлар – мамлакатлар ва 
ҳудудлар ўртасидаги, Халқаро ташкилотлар ва корпораци
-
ялар иштирокидаги хўжалик алоқалари тизимидаги муно
-
сабатлар тушунилади. 
Халқаро иқтисодий муносабатлар
қуйидаги шаклларда намоён бўлади: а) товар ва хизматлар 
билан Халқаро савдо; б) капитал ва чет эл инвестицияла
-
рининг ҳаракати; в) ишчи кучининг миграцияси; г) ишлаб 
чиқаришнинг давлатлараро кооперацияси; д) фан ва техника 
соҳасидаги айирбошлаш; е) валюта – кредит муносабатлари.
Халқаро кредит – валюта ва товар ресурсларини 
қайтаришлик, шошилинч тўлов шартларида беришликдир.

---

376
Халқаро меҳнат тақсимоти – алоҳида мамлакатларнинг 
товар ва хизматларнинг айрим турларини ишлаб чиқаришга 
ихтисослашуви.
Халқаро меҳнат ташкилоти (ХМТ) – Ҳозир Бирлашган 
Миллатлар Ташкилотининг махсус муассасаси бўлиб, 1919 
йилда Халқаро Комиссия меҳнат қонунлари ва меҳнат қилиш 
шароитларини яхшилаш масалалари бўйича конвенция ва 
тавсияларни ишлаб чиқиш учун ташкил этилган. ХМТнинг 
вазифалари қуйидагилардан иборат: а) ижтимоий меҳнат 
муаммоларини ҳал этишга қаратилган Халқаро сиёсат ва 
дастурлар ишлаб чиқиш; б) қатнашувчи мамлакатларга иж
-
тимоий меҳнат муаммоларини ҳал этишда ёрдамлашиш; в) 
инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш; г) камбағалликка қарши 
кураш, меҳнаткашлар турмуш даражасини оширишга, ижти
-
моий таъминотни ривожлантиришга кўмаклашиш; д) меҳнат 
шароитларини ва ишлаб чиқариш муҳитини, техника хавф
-
сизлиги ва меҳнат гигиенасини яхшилаш, атроф-муҳитни 
мухофаза қилиш дастурларини ишлаб чиқиш; е) ижтимоий 
ҳимояга муҳтож меҳнаткашларни ҳимоя қилиш чора-тад
-
бирларини ишлаб чиқиш; ж) ишчи кучининг мамлакатлара
-
ро кўчиб юришини ҳуқуқий жиҳатдан тартибга солиш. ХМТ 
қуйидаги уч органдан ташкил топган: 1) ҳукуматлар, тад
-
биркорлар ва меҳнаткашлар вакилларидан иборат Халқаро 
меҳнат конференцияси. У ҳар йили чақирилади. Конферен
-
ция бюджетини қабул қилиш билан бирга, Халқаро миқёсда 
меҳнат андозаларини белгилайди; 2) маъмурий кенгаш йи
-
лига икки бор йиғилиш ўтказади ва Халқаро меҳнат таш
-
килотини бошқаради, дастур ва бюджетни тайёрлайди, 
Халқаро меҳнат андозаларига амал қилинишини назорат 
қилади; 3) Халқаро меҳнат бюроси ташкилотнинг доимий 
ишчи котибияти саналади. Халқаро меҳнат ташкилоти Ита
-
лиянинг Турин шаҳрида жойлашган бўлиб, у касбга тайёр
-
лаш ва малака беришга кўмаклашади. Мазкур ташкилотнинг 
Халқаро ижтимоий – меҳнат тадқиқотлари институти илмий-
тадқиқот, форум, ижтимоий сиёсат муаммолари бўйича се
-

---

377
минарлар ўтказиш ва ўқув қуролларини етказиб бериш ба
-
заси ҳисобланади; аспирантлар, ишга келган олимлар учун 
дастурлар тузади. У нашр имкониятига ҳам эга. ХМТ 1969 
йилда Нобель мукофоти билан тақдирланган.