Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Хусусий меҳнат тақсимоти – бу умумий меҳнат 
тақсимотининг соҳалар ва тармоқлар ичидаги тақсимоти.
Хусусий мувозанатлик – бу иккита ўзаро боғлиқ бўлган 
иқтисодий миқдорлар ёки иқтисодиёт томонларининг 
миқдоран тенг келиши.
Хусусий мулкчилик –1) мулкнинг тури; индивиду
-
ал мулкнинг бир шакли сифатида фуқаро фойда олиш 
мақсадида ўз мулкидан фойдаланиш ҳуқуқига эга бўлади. 

---

386
Ишлаб чиқариш фуқаронинг ўз меҳнати ёки ишга ёллаш 
орқали ҳам бўлиши мумкин; 2) ишлаб чиқариш воситалари 
ва истеъмол буюмларига хусусий шахслар томонидан эгалик 
қилиниши, фойдаланилиши ва ўзлаштирилиши.
Хусусий тадбиркорлик алоҳида шахс ёки корхона то
-
монидан хусусий ташаббус асосида ташкил қилинади. Тад
-
биркорликнинг бу шаклида мулк ва ишлаб чиқариш натижа
-
лари хусусий шахсларга тегишли бўлиб, ишлаб чиқаришни 
ташкил қилиш ёлланма меҳнатга асосланади. 
Хусусий тад
-
биркорлик
– бу фуқаролар (алоҳида фуқаролар) томонидан 
ўзларининг таваккалчиликлари ва мулкий жавобгарликлари 
остида, шахсий даромад (фойда) олиш мақсадида амалдаги 
қонунчилик доирасида амалга ошириладиган ташаббускор 
хўжалик фаолиятидир.
Хусусийлаштириш – мулкка эгалик ҳуқуқининг давлат
-
дан хусусий шахсларга ўтиши
. Хусусийлаштириш – 
давлат 
мулкини бошқа мулкчилик шаклларига, жумладан, жамоа, 
акциядорлик ва хусусий мулкка ўтказишда мулкчилик муно
-
сабатларининг ўзгариш жараёни. 
Хусусийлаштириш
– давлат 
мулкчилигига асосланган давлат акциядорлик жамиятлари
-
нинг акцияларини амалдаги қонун талаблари асосида сотиб 
олиш нодавлат мулкига айлантришдир.
Хуфёна (яширин) иқтисодиёт – давлат статистика ор
-
ганларида ҳисобга олинмаган, ғайриқонуний ва иқтисодий 
фаолиятга тескари бўлган ҳаракатлар йиғиндиси. 
Хуфё
-
на иқтисодиёт –
унда иқтисодий фаолият қонун доира
-
сидан ташқарида амалга ошириладиган, яъни битимлар 
қонундан, хўжалик турмушининг ҳуқуқий меъёрлари ва 
расмана қоидаларидан фойдаланилмаган ҳолда амалга оши
-
риладиган соҳа. Хуфёна иқтисодиёт қуйидаги учта унсур
-
дан таркиб топади: 
Норасмий иқтисодиёт
– иқтисодий 
фаолиятнинг ошкора турлари, унда харажатларни пасайти
-
риш мақсадида товарлар ва хизматларнинг қайд этилмаган
тарзда ишлаб чиқарилиши ўрин тутади (таъкидлаш ло
-
зимки, давлатдан яшириладиган барча фаолият турлари 

---

387
ҳуқуқий меъёрлар билан тартибга солиниши мумкин эмас 
ва мулкчилик ҳуқуқларини ҳимоялашнинг муқобил механиз
-
млари қўлланилишини талаб қилади). 
Сохта иқтисодиёт
– қўшиб ёзишлар, чайқовчилик битимлари, порахўрлик 
ва пулни олиш ҳамда бериш билан боғлиқ ҳар хил товла
-
мачилик ҳаракатлари иқтисодиёти. 
Криминал иқтисодиёт
– қонуннинг (биринчи навбатда – Жиноий ва Фуқаролик 
кодексларининг) тўғридан-тўғри бузилиши ва мулкчилик
-
нинг қонуний ҳуқуқларига тажовуз қилиш билан боғлиқ 
иқтисодий фаолият. 
Хуфёна иқтисодиёт
– бу биринчи гал
-
да иқтисодий ҳолат, чунки ушбу сектор иштирокчиларининг 
хатти-ҳаракатлари оқилоналик мотиви ва иқтисодий фой
-
да билан изоҳланади. Бу ерда фаолият юритувчи иқтисодий 
субъектлар ўзига хос 
“homo economicus”
модели билан ёри
-
тилади. 
Хуфёна иқтисодиёт
– бу у учун одатий хўжалик 
фаолиятини юритишда мавжуд қонунларга амал қилиш ха
-
ражатлари (трансакция харажатлари) ўз мақсадларига эри
-
шишдан кўриладиган фойдадан юқори бўлган инсонлар 
учун паноҳ (Э. де Сото).