Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Талаб эгри чизиғи – графикда нарх ва талабнинг ҳажми 
ўртасидаги тескари боғлиқликни кўрсатади.
Танлаш эркинлиги – истеъмолчилар ҳуқуқлари ва ман
-
фаатларининг устунлигини, уларнинг ўз хоҳиш – истаклари, 
диди, даромадига мос товар ва хизматларни танлаш эркинли
-
гига эга эканликларини ифодалайди. Бунинг учун, биринчи
-
дан, товар ва хизматлар ҳамда ресурс бозорлари ҳам қиммат, 
ҳам арзон, бир-бирининг ўрнини босувчи ва тўлдирувчи 
товарлар билан тўлган бўлиши керак, иккинчидан, давлат 
истеъмолчиларни уларнинг ҳаёти ва саломатлигига зиён 
ва зарар етказувчи товарлардан ҳимоя қилиши зарур. Шу 
мақсадда Ўзбекистон Республикасининг “Истеъмолчилар
-
нинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида”ги қонуни амалга 
оширилмоқда. Шунингдек, республикага истеъмол товарла
-
рини ноқонуний олиб келиниши ва сотилишининг олдини 
олиш чора-тадбирлари кўрилмоқда.
Танловнинг муқобил қиймати деб, танлов натижаси
-
да воз кечилган имкониятлар ичидан танловчи учун энг кат
-
та наф келтирувчи ёки қадрланувчи имкониятга айтилади. 
Муқобил қиймат доимий, ўсиб борувчи, пасайиб борувчи бў
-
лиши мумкин.
Тантьема (франц. – улуш, қисм) – корхона ва банк-
ларнинг соф фойдаси ҳисобидан олина диган, асосан, 

---

338
бошлиқларга ҳамда фирманинг юқори мансабдаги хизматчи
-
ларига тўланадиган қўшимча ҳақ, мукофот.
Тариф сеткаси – бу, разрядлар шкаласидан иборат бў
-
либ, уларнинг ҳар бирига ўз тариф коэффициенти берилган 
ва ҳар қандай разряднинг тариф сеткасида ишнинг мурак- 
каблигига қараб биринчи разрядга нисбатан ишнинг неча 
марта мураккаблигини кўрсатиб туради.
Тариф ставкалари – тегишли равишда белгилаб бе
-
рилган турли разрядга эга бўлган ишчиларнинг меҳнатига 
тўланадиган ҳақ миқдори мажмуи.
Тариф тизими – ишчи ва хизматчиларнинг иш ҳақи да
-
ражасини тармоқлар ва мамлакат минтақалари бўйича, улар 
ичида эса ишлаб чиқариш турлари, турли тоифадаги ходим
-
лар малакаси ва меҳнат шароитларига қараб тартибга солиб 
турувчи меъёрлар тизими.
Тарифлар – бу давлатга олиб кирилишида божхона тў
-
лови тўланадиган товарлар рўйхатидир. Бу давлат томонидан 
иқтисодиётни тартибга солишда импортни бошқариш воси
-
таси сифатида ишлатилади.