Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Экологик назорат объектлари – ер, ер ости бойликла
-
ри, сувлар, ўсимлик ва ҳайвонот дунёси, атмосфера ҳавоси; 
атроф-муҳитга таъсир кўрсатувчи табиий ва техноген ман
-
балар; атроф-муҳит ифлосланишига ва табиий ресурслардан 
нооқилона фойдаланилишига олиб келиши, фуқароларнинг 
ҳаёти ва соғлиғига таҳдид солиши мумкин бўлган фаолият, 
ҳаракат ёки ҳаракатсизликдан иборат.
Экологик назорат соҳасидаги давлат сиёсатининг 
асосий йўналишлари қуйидагилардан иборат: а) эколо
-

---

396
гик назорат тизимини шакллантириш ва ривожлантириш; б) 
фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғи учун қулай атроф-муҳитни 
яратиш; в) экологик назорат соҳасидаги махсус ваколатли 
давлат органлари, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари, 
давлат ва хўжалик бошқаруви органлари, хўжалик юритув
-
чи субъектлар, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш орган
-
лари, нодавлат нотижорат ташкилотлари ва фуқаролар билан 
атроф-муҳитнинг мухофаза қилиниши ва табиий ресурс-
лардан оқилона фойдаланилишини таъминлаш борасида 
ҳамкорлик қилишнинг ташкилий-ҳуқуқий механизмларини 
такомиллаштириш; г) экологик назорат соҳасидаги Халқаро 
ҳамкорликни ривожлантириш.
Экологик назорат субъектлари – Ўзбекистон Респуб-
ликаси Вазирлар Маҳкамаси; махсус ваколатли давлат орган
-
лари; маҳаллий давлат ҳокимияти органлари; давлат ва хў
-
жалик бошқаруви органлари; хўжалик юритувчи субъектлар; 
фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари; нодавлат но
-
тижорат ташкилотлари; фуқаролар.
Экологик назоратнинг турлари: 
а) 
давлат экологик 
назорати; б) идоравий экологик назорат; в) ишлаб чиқариш 
экологик назорати; г) жамоатчилик экологик назорати.
Экологик сертификатлаш. Экологик сертифекация- 
лашда экологик хавфсиз, экологик талабларга мос тушади
-
ган, инсон ҳаётига ва фаолиятига ҳамда атроф-муҳитга за
-
рар етказмайдиган маҳсулот ва товарларга берилади
. Эколо
-
гик сертификатлаш қуйидаги мақсадларда амалга ошири
-
лади: 
а) маҳсулотнинг атроф-муҳит, ҳаёт, саломатлик, мулк 
учун хавфсизлигини назорат қилиш; б) тайёрловчи (ишлаб 
чиқарувчи)нинг маҳсулот сифати кўрсаткичлари бўйича 
баёнотининг тасдиқланиши; в) истеъмолчини тайёрлов
-
чи, сотувчи, ижрочининг инсофсизлигидан ҳимоя қилиш; 
г) истеъмолчига маҳсулотни компетентли танлашга ёрдам 
бериш; д) Ўзбекистоннинг ягона товар бозорида ва ундан 
ташқарида (Халқаро иқтисодий, илмий-техник ҳамкорлик ва 
савдо) корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, тадбиркорлар 

---

397
фаолияти учун шароит яратиш. Ўзбекистон Республикаси
-
да мажбурий сертификатланадиган маҳсулотлар 80 турдан 
ошиқдир. Бундан ташқари хоҳловчилар ўз маҳсулот ва хиз
-
матларини экологик сертификациялаш ҳуқуқига ҳам эга. 
Э
кологик сертификация вазифалари 
қўйидагилар: а) атроф-
муҳит ва табиий ресурслар салоҳиятидан самарали фойдала
-
ниш, мухофаза қилиш, такрор ишлаб чиқаришини таъмин
-
лаш; б) ҳаёт, саломатлик, мулк учун хавфли маҳсулотларни 
истеъмолчилар томонидан сотиб олишдан ёки улардан фой
-
даланиш жараёнида атроф-муҳитни зарарланишидан ҳимоя 
қилиш; в) инсон ҳаёти ва фаолияти шароитига ва атроф-
муҳит ҳолатига ишлаб чиқариш жараёнларига, маҳсулот 
истеъмоли, чиқиндиларни утилизациялаш, табиий ресурс
-
лардан фойдаланиш билан боғлиқ омилларнинг ноқулай таъ
-
сирларидан огоҳлантириш; г) мамлакатга экологик нотоза 
маҳсулотлар кириб келишидан сақлаш; д) табииатдан фойда
-
ланиш ва мухофаза қилишда илмий-техника тараққиётидан 
фойдаланиш; е) мамлакатимиз маҳсулотларини Халқаро 
майдонда роқоботбардошлигини ошириш; ж) экологик адо
-
латли бозорни ташкил этиш; з) жамият ва табииатнинг ўза
-
ро алоқаларида экологик хавфсизликни таъминлаш. 
Эколо
-
гик сертификация объектига қуйидагилар киради: а) 
табиий 
муҳит ва табиий ресурс манбалари; б) ишлаб чиқариш ва 
истимол чиқиндилари; в) технологик жараёнлар; г) эколо
-
гик хизматлар ва истеъмол маҳсулотлари. Ўзбекистон Рес-
публикасида “Маҳсулотлар ва хизматлар сертификацияси 
тўғрисида”ги (1993) қонунига мувофиқ “Ўздавстандартга” 
сертификация бўйича миллий орган статуси берилган. Бун
-
дан ташқари Табиатни мухофаза қилиш давлат қўмитаси 
қошида маҳсулотлар ва хизматлар экологик сертификацияси 
маркази тузилган ва унинг бўлинмалари барча минтақаларда 
ташкил этилгандир. 
Мамлакатимизда экологик сертифи
-
кат бўйича объектлар аниқланган, норматив – техник 
ҳужжатлар пакети ишлаб чиқилган. Бунда қуйидаги тад
-
бир ва ҳаракатлар амалга оширилаётир: а) 
экологик хавф
-

---

398
сиз технологик жараёнлар ишлаб чиқиш ва жорий этиш; б) 
экологик хавфсиз маҳсулотларни ишлаб чиқаришни ташкил 
этиш; в) норматив – ҳуқуқий ва иқтисодий механизмларни 
яратиш, фуқароларни қулай атроф-муҳит ва маҳсулотларга 
эга бўлиш, саломатлиги ва мулкига зиён етказувчи ахборот
-
ларни тўплаш ҳамда экологик зиён етказувчиларга йўл бер
-
маслик; г) мамлакатимизга хавфли маҳсулотларнинг кириб 
келиши, ишлаб чиқарилиши ҳамда ҳудудимиздан олиб ўти
-
лишини бартараф этиш; д) табиат мухофазасига мўлжаллан
-
ган ишлар ва хизматлар бозорини тартибга солиш; е) атроф-
муҳит сифатини яхшилаш; ж) ресурсларни тежаш ва атроф-
муҳитга йўл қўйиб бўлмайдиган таъсирдан огоҳлантириш.