Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Ишлаб чиқариш имконияти – бу мавжуд иқтисодий 
ресурслардан тўлароқ фойдаланиш эвазига энг кўп маҳсулот 
ишлаб чиқаришни англатади. У ишлаб чиқариш имконияти 
чегарасини ифодалайди. Ҳар бир хўжалик, оила, корхона, 

---

166
фирма, тармоқ, мамлакат ўзининг ана шундай имконият че
-
гарасига эга. Ресурслардан фойдаланиш даражаси турлича 
бўлгани учун барча товарлар бўйича ишлаб чиқариш имко
-
нияти чегарасини кўрсатиш қийин.
Ишлаб чиқариш қуввати
– 
асосий ишлаб чиқариш 
ва айланма фондлар, шунингдек, молиявий ресурслардан 
иложи борича тўлиқ ва оқилона фойдаланган ҳолда ишлаб 
чиқариш мумкин бўлган маҳсулотнинг максимал ҳажми.
Ишлаб чиқариш рентабеллиги – умумий (баланс) 
фойданинг асосий ишлаб чиқариш фондлари ва норма
-
лаштирилувчи айланма маблағларнинг ўртача йиллик 
қийматига нисбати сифатида аниқланувчи ишлаб чиқариш 
самарадорлиги кўрсаткичи.
Ишлаб чиқариш самарадорлиги. Самарадорликнинг 
иқтисодий мазмуни сифатида ҳар доим ишлаб чиқаришнинг 
пировард натижаси билан унга авансланган ресурслар, 
маблағлар ёки қилинган харажатлар ўртасидаги нисбат ту
-
шунилади. Ишлаб чиқариш самарадорлигини тўлиқ ифода
-
лашда, унда қатнашган омилларнинг унумдорлигини, улар
-
дан самарали фойдаланиш даражасини тавсифловчи кўрсат
-
кичлар тизимидан фойдаланилади. Ишлаб чиқариш самара
-
дорлигини оширишга бир қанча омиллар таъсир қилади: 1. 
Фан-техник тараққиётини тезлаштириш ва унинг натижа
-
ларини тезлик билан ишлаб чиқаришда қўллаш. 2. Ишлаб 
чиқаришни рационал жойлаштириш, ихтисослаштириш ва 
кооперациялаш. 3. Иқтисодиётнинг таркибий қисмларини 
ва унинг ташкилий бўғинларини ўзгартириш. 4. Ишлаб 
чиқарувчиларни рағбатлантириш ва уларнинг фаоллиги
-
ни ошириш. 5. Мавжуд табиий, моддий ва меҳнат ресурс
-
ларидан оқилона, тежаб-тергаб фойдаланиш, янги, арзон, 
сифатли хом ашё ва энергия турларини, экинларнинг янги 
ҳосилдор навларини, чорва молларининг маҳсулдор зотлари
-
ни топиб ишлаб чиқаришга жорий қилиш. 6. Кишиларнинг 
билим савиясини, малакасини ошириш, етук ишчи ва мута
-
хассислар тайёрлаш.

---

167