Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети “ИҚтисодиёт назарияси” кафедраси

3. Инвестиция лойиҳаларини баҳолашнинг содда услублари
Енди инвестиция лойиҳаларини баҳолашнинг содда(статик) усулларини кўриб чиқамиз. Бу услублар дисконтлаш концепцияси пайдо бўлмасдан олдин ҳам кэнг қўлланилган бўлиб, улар ёрдамида, асосан пул киримлари ва чиқимларини таққослаш орқали лойиҳаларнинг мақсадга мувофиқлиги аниқланади.
Инвестицияларнинг қопланиш даври ПП (ингл. Пайбак период), бу шундай даврки, бунда дастлабки қилинган инвестициялар миқдори тикланади.
ППИ₀  CФ*_т
Бунда: И₀-дастлабки инвестиция миқдори;
CФ*_т- лойиҳани амалга ошириш натижасида бир йилда тушадиган маблағ. Бу формула ҳар йиллик пул тушумлари бир-бирига тэнг бўлгандагина қўл келади.
Кўрсаткичнинг номидан хулоса қилиш мумкинки, у бухгалтерия ҳисоботи бўйича фирма даромади ўртача миқдорини инвестицияларнинг ўртача миқдорига нисбатини ифодалайди.
Бу кўрсаткич қуйидаги формула ёрдамида аниқланади(20-формула):
РОИ  ЕБИТ( 1- Т) [ ( C .й.б.-C.й.о):2]
Бу ерда: ЕБИТ( ингл.еарнингс бефоре интерест анд тах) - фирманинг фоиз ва солиқлар тўловларини амалга оширгунга қадар ( ёки солиқ тўловларидан кейинги, лекин фоиз тўловларигача) бўлган фойдаси миқдори;
Т - солиқ ставкаси ( коеффициентда берилади);
C.й.б., C.й.о. - активларнинг йил бошидаги ва йил охиридаги қиймати. Бу иккала миқдор ўртасидаги фарқ инвестиция харажатлари ҳажмини кўрсатади.


6-маззу. Рақобатлашувчи инвестиция лойиҳаларини баҳолаш
1. Рақобатлашувчи инвестициялар ҳақида тушунча
Инвестициялар мақбуллигини асослашда қўлланиладиган кўрсаткичлар бизни зиддиятли хулосаларга олиб келади.Барча мезонларга кўра инвестицияларнинг юқори даромадли бўлиши камдан-кам учрайдиган ҳолдир. Бунинг устига битта инвестиция лойиҳаснинг ўзи бир кўрсаткич (масалан -ИРР) бўйича ўзаро фарқ қилувчи бир неча миқдорларга эга бўлиши мумкин. Шу сабаб бу мавзуда таҳлилий маълумотлар зиддиятли бўлган ҳолатларда (айниқса рақобатлашувчи инвестициялар шароитида) қандай қилиб инвестицион қарорлар қабул қилиш тўрисида фикр юритамиз.
Инвестиция Лойиҳалари ўртасида рақобат икки сабабга кўра юзага келади:
Биринчидан, ноиқтисодий ҳарактердаги сабабларга кўра икки лойиҳа бир-бирини инкор етади.
Иккинчидан, бюджетнинг чекланганлиги сабабли ҳам инвестициялар ўзаро рақобатлашувчи бўлиши мумкин.