Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги самарқанд давлат

ЛОЙИҲАСИНИНГ МАЗМУНИ, ТАРКИБИ ВА ҲАЖМИ

1. 
   «Бино ва иншоотлар зилзилабардошлиги» фанининг долзарблиги
   

Ўзбекистон кенг қурилиш майдонига айланган. Унда бетон ва темирбетон унинг асосини ташкил этади. Темирбетон нисбатан арзон ва мустаҳкам, исталган кўриниш ва шаклни олади. Дунё тажрибасидан келиб чиқадиган бўлсак, бу материалдан энг чидамли ва ишончли, йирик ва баланд, чиройи кўзни қамаштирадиган бино ва иншоотлар қурилмоқда. Капитал қурилишга ажратилган маблағнинг камида 25%, балки ундан ортиқ маблағи темирбетон конструкцияларига, атига 3% металлга сарфланиши ҳам, унинг ўрнини босадиган, муқобил материалнинг ўзи йўқлигини кўрсатади. Цемент республикамизда бисёр. Экспорт учун кенг имкониятлар эшиги очилди. Бетон ва цемент учун зарур хом-ашё базаси етарли [13].
ҚМҚ 2.01.03-96 [1,2] га кўра, республикамизнинг 361 та аҳоли яшайдиган пунктидан 345 таси зилзила хавфи бўлган-сейсмик фаоллиги 7, 8,
9 ва ундан ортиқ балли ҳудудларда жойлашган. Лойиҳачи ва тадқиқотчилардан 1996 йилгача қурилган бино ва иншоотлар, уларнинг пойдеворлари ва асосининг зилзилабардошлиги таъминланганми? Амалдаги меъёрий ҳужжат талабига жавоб берадими?-деган саволга жавоб бериш керак бўлмоқда? Шу нуқтаи назаридан биноларга замонавий талаблар қўйилмоқда. Жумладан, сейсмик фаод ҳудудларда бинолар ҳисобий фойдаланиш муддати давомида муддати давомида зилзилабардошлик талабларига жавоб бериши лозим [1]:

• 
  ҳисобий куч доирасида зилзилалар содир бўлганда одамларнинг хавфсизлиги, конструкциялар ва қимматбаҳо жиҳозларнинг шикастланиш, атроф муҳитнинг ифлосланишига ҳамда аҳолини хавф остида қолишига олиб келувчи объектлар бутлигини таъминлаш;
  
• 
  ҳисобийга нисбатан кичикроқ куч билан зилзила содир бўлганда бинолардан одатдагидек фойдаланиш, конструкцияларни таъмирлашга яроқлигини таъминлаши зарур.
  

Юқоридагилардан келиб чиқиб, “Бино ва иншоотлар зилзилабардошлиги” фанининг мақсади – иншоот ва конструкцияларда статик ва динамик кучлар таъсиридан ҳосил бўладиган ички зўриқиш кучлари ва деформацияларни аниқлаб, уларнинг мустаҳкамлиги, бикирлиги, устуворлиги ва зилзилабардошлигини таъминлашдан иборат.
“Бино ва иншоотлар зилзилабардошлиги” фанининг асосий вазифалари – иншоот ва конструкцияларда динамик кучлар таъсиридан ҳосил бўладиган ички зўриқиш кучлари ва деформацияларни аниқлаш; иншоот элементларининг материали маълум бўлса, ички зўриқиш кучи ва ждадеформациясига кўра, ҳар бир элемент ва иншоотнинг мустаҳкамлигини, бикирлигини ва устиворлигини текшириш; аниқланган ички кучлар ва деформациялар миқдорига кўра, элементнинг мустаҳкамлиги, бикирлиги,
устиворлиги ва зилзилабардошлигини таъминловчи бино ва иншоот элементларининг ўлчамларни аниқлашдан иборат.
Айнан шу нуқтаи назардан, 4 курс – 7 семестрда ўқитиладиган ихтисосликка оид махсус ушбу фандан “Икки қаватли саноат биносини сейсмик юк таъсирига ҳисоблаш” мавзусида бажариладиган курс лойиҳаси - 5340200-Бино ва иншоотлар қурилиши, 5111000–“Касбий таълим (5340200-Бино ва иншоотлар қурилиши)” учун [O zDSt 36.0059 2013й.
№3491, 403.2013 й., ўқув режа(16.09.2011й. В5111000-3402-11, т.р 4.03)
таълим йўналишлари учун [O zDSt 36.0505 2013й., №3951, 15.05.2013й.), ўқув режа(16.09.2011й., В5340200-11, т.р 4.03) га кўра ҳамда14 март 2011й. рўйхатга олинган: №БД-5340200-4.03) ўқув дастури ва ИШЧИ ЎҚУВ ДАСТУРИ [13] асосида – фанининг мақсади, вазифаси ва фан бўйича талабанинг малакасига қўйиладиган талаблардан келиб чиқиб, курс лойиҳаси ҳажми, таркиби, мазмуни ва баҳолаш мезони ишлаб чиқилди.

2.