Олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни

22
 Соломатина Т. Ю. Мой одесский язык. –Москва. “Художественная литература”, 2011. С. 25. 

---

101 
асосида ишлаб чиқаришга киришиш туфайли юзага келган. Ушбу 
мамлакатда 1860 йилдан эътиборан америкаликлар учун Оврўпонинг юксак 
санъат асарларига ўхшайдиган маданий товарларни оммавий равишда 
тайёрлаш ва кўргазмалар орқали сотиш йўлга қўйилди. Кейинчалик кич 
атамаси ва ҳодисаси адабиёт, мусиқа, театр, архитектура, кинематограф, 
телевидение сингари санъат тармоқларига ҳам ёйилди.
ХХ асрнинг 60-80-йилларидан эътиборан кич оммавий маданиятда кенг 
тарқалган ҳодисага айланди. Ундан, айниқса, сариқ матбуот воситалари, 
кино ва видео сингари техник санъат турларини омма дидига мослаб 
жиҳозлашда кенг қўлланилди. Кич нафақат ҳаваскорлик ва профессионал 
санъат соҳаси, балки халқ санъати тармоқларига ҳам чуқур кириб бориб, 
фолклор кўринишидаги сохта санъат намуналари юзага келишига сабаб 
бўлмоқда. Кичнинг ҳар бир мамлакатда ўз миллий хусусиятига эга 
бўлаётгани бу ҳодисанинг янада кенг ёйилишига сабаб бўляпти. Қизиғи 
шундаки, кўпинча кич маҳсулот тайёрлаган кишилар унинг кич эканини 
хаёлларига ҳам келтирмасликлари мумкин. Жумладан, юртимизда терма ва 
достон айтишнинг кич кўриниши анча кенг ёйилган. Кўпчилик айтимчилар 
оғзаки ижоднинг асл дурдоналарини тўлиқ ўзлаштириб олиш, унга ижодий 
ёндашиш ўрнига ўзлари чала-чулпа ўрганиб олган, аммо ташқи жиҳатлари 
билан достон ёхуд термаларга ўхшаб кетадиган, амалда айни аудиториянинг 
айни дамдаги талабларига мос келадиган “бозорбоп” маҳсулот тақдим 
этадиларки, уларни кичнинг ўзбекча кўринишларидир дейиш мумкин.
Мутахассислар томонидан кичнинг оммавий истеъмол маданияти дунёсида 
анча кенг тарқалган қуйидаги турлари борлиги қайд этилади: 1. Ретрокич 
— ўтмишда расм бўлган нарсаларни йиғиш ва ўшаларга ўхшатиб 
тайёрланган товарлардан иборат кич. Ҳозир кўпчилик ўтмишга тегишли 
қутилар, ҳайкалчалар, гиламчаларни коллекция қилишга қизиқади. Шу 
ҳолат ҳисобга олиниб, ишлаб чиқариладиган маданий товарларга ретрокич 
дейилади. 2. Бозор кичи – қайбир жиҳатлари билан халқ амалий санъати 
намуналарига ўхшаб кетадиган танга йиғиладиган мушук, майда пуллар 
ташлаб қўйилишига мўлжалланган кийик, бургут, йўлбарс ҳайкалчалари ва 
шунга ўхшаш ўз йўналишини тез-тез ўзгартириб туришга мойил товарлар 
шаклидаги кичлар. 3. Неокич – чироқли авторучка, термометрли қистиргич, 
тўппончасимон зажигалка, очқичли тароқ сингари кутилмаган қўшимча 
функцияси билан ақлни шоширадиган турли совғабоп маданий товарлар.  
Кичга деярли ҳамиша муайян қолипдан чиқмаган ҳолда сохта оригиналлик, 
ҳашамдорлик хос. Асл санъат асарларидан фарқли ўлароқ кич ҳеч қачон 
савол туғдирмайди, балки олдиндан тайёрлаб қўйилган қолипдаги 
жавобларни тақдим этади холос. У руҳий изланишларга ундамайди, балки 
кишини хотиржамлик ва бемалолликка чақиради. Кич олдин яратилган 
юксак бадиий образларнинг жўнлаштирилган ва сийқаси чиққан нусхасини 
юзага келтиради. Юксак санъат намуналаридан фойдаланиш ҳисобига кун 
кўрадиган кич баъзан сирли, қизиқарли бўлишни ҳам даъво қилади. Аммо 
тақлидга асослангани учун катта қимматга эга бўлолмайди. Шу боис кич 
бадиий жиҳатдан ғариб ва маънавий томондан шубҳали, бозорбоплик учун 

---

102 
эстетик томонни қурбон қиладиган ҳодиса саналади. Агар классик санъат 
учун борлиқ билан бадиий образнинг ўзаро мувофиқлиги идеал саналган 
бўлса, оммавий постмодерн маданият ясама нарсалардан кич ўстириб 
чиқариб, харидоргирликни бирламчи кўрсаткичга айлантиради.