Oligofrenopsixologiya surdopsixologiya logopsixologiya

Logopsixologiya  fani  predmeti,  maqsadi,  vazifalari  va  tamoyillari
«Logopsixologiya»  kursi  defektolog  bakalavrlarni  tayyorlash  tizi- 
mida asosiy o'rinlardan birini egallaydi,  chunki talabalar o‘zlarining 
keyingi  ish  faoliyatlari  davomida  maxsus  ta’lim-tarbiya  tizimida 
rivojlanishida  kamchiligi  bo‘lgan  bolalar  nutqidagi  kamchiliklar- 
ni  aniqlash,  nutq  kamchiliklarini  bartaraf  etish,  ularning  oldini 
olish  bilan  shug‘ullanadilar.  Ma’lumki,  nutq  nuqsonlariga  ega  bo­
lalar  bilan  olib  boriladigan  korreksion  ishlarning  samaradorligini 
oshirishda  defektolog  maxsus  psixologik  bilimlar tizimini  egallagan 
bo‘lishi,  nutqida  kamchiligi  bor  bolalarning  psixologik  rivojlanish 
qonuniyatlari,  ularning  shaxsini  shakllantirish  omillari  haqida  bi- 
limlarga  ega  bo‘lishi  va  ana  shu  bilimlarga  tayangan  holda  faol  psi- 
xokorreksion (tuzatish) ishlarini olib borishi zarur. Shuningdek, maz- 
kur  kurs  davomida  talabalar  nazariy  bilimlarni  amaliyotda  qo‘llash 
ko'nikmalarini  egallab  boradilar,  har  bir  nutq  kamchiligida  bola 
hissiy-irodaviy  doirada,  psixik jarayonda  o‘ziga  xos,  alohida  xususi- 
yatlarga ega  ekanligi  haqida to‘liq ma’lumotlarga  ega bo‘ladilar.
Kursning  asosiy  vazifasi  talabalarga  logopsixologiya  fanining 
barcha bo‘limlarini,  logopsixologiya fani bilan uzviy bog‘liq bo‘lgan 
(maxsus  pedagogika,  logopediya,  psixologiya,  maxsus  psixologiya, 
psixolingvistika  va  h.k.)  fanlarning  yangi  ilmiy yutuqlarini  hisobga 
olgan holda  umumiy va  maxsus bilimlarni berishdan  iborat.
127

---

Logopsixologiya  fanining  o'rganish  obyekti  tug‘ma  yoki  orttiril- 
gan  nutq nuqsoniga  ega  bo'lgan bolalardir.
Logopsixologiya fanining predmeti  doirasiga nutq nuqsoniga ega 
bo‘lgan  bolalarning  psixik xususiyatlarini  o‘rganish va  psixokorrek- 
sion  ishlarni  tashkil  etish jarayoni  kiradi.
Logopsixologiya  fanining  vazifalari:
—  turli  nutq  nuqsoniga  ega  bo'lgan  shaxslarning  psixik  rivojla­
nish  xususiyatlarini  o'rganish;
—  nutq nuqsonlarining differensial diagnostika  metodlarini  ish­
lab  chiqish;
—  nutq  nuqsoniga  ega  bo'lgan  bolalarning  bilish  faoliyatidagi 
kamchiliklarini  o'rganish  va  bartaraf etish;
—  nutq  nuqsoniga  ega  bo'lgan  bolalarda  hissiy-irodaviy  sohani 
va  shaxslararo  raunosabatlardagi  kamchiliklarni  bartaraf etish  me­
todlarini  ishlab  chiqish;
—  nutq  nuqsoniga  ega  bolalarning  bilish  faoliyatidagi  va  hissiy- 
irodaviy sohasidagi kamchiliklarning oldini olish va bartaraf etishga 
qaratilgan  chora-tadbirlarni  ishlab  chiqish.
Logopsixologiya fanining tamoyillari va metodlari
Determinizm  tamoyili.  Bu  tamoyil  psixik  holatlarni  keltirib 
chiqaruvchi  sabablarni  o'rganishni  nazarda  tutadi.
Determinizm  narsa  va  hodisalarning  sababiy  bog'lanishlari 
haqidagi  ta’limot.  Real  hayotda  yuzaga  kelgan  sabablardan  keyin 
oqibatlar  darhol  yuzaga  kelmadi,  balki  m a’lum  vaqt  o'tganidan 
keyin  namoyon  bo'ladi.  Ma’lum  bir  holatlarni  keltirib  chiqaruvchi 
sabablar natijasida,  ma’lum  hodisa  va  omillar ta’sirida  aniq  oqibat­
lar,  asoratlar  kelib  chiqadi.  Masalan,  asfiksiya  bilan  tug'ilgan  bo­
lada  nutq  kech  rivojlanadi,  ya’ni  asfiksiyaning  oqibati  nutqning  o'z 
vaqtida  rivojlanmaganida  ma’lum bo'ladi.
Birgina sabab, ma’lum bir sharoitda bir xil oqibat-natijalarga olib 
kelsa,  boshqa sharoitda umuman boshqacha natijalar keltirib  chiqa- 
rishi  mumkin.  Patologik  rivojlanishni  ta’riflovchi  barcha  holatlar- 
ning sababiy bog'lanishi turli patologik omillar bilan bog'liq.  Ushbu 
omillarni  aniqlash  bolaning  rivojlanishi  va  ta’lim-tarbiya  jarayo- 
nidagi  qiyinchiliklarni  tashxis  qilishning  asosiy  vazifalaridan  biri.
128

---