Oligofrenopsixologiya surdopsixologiya logopsixologiya

Kar  o‘quvchiIar  ijodiy  tasavvurining  elementar 
shakllari  haqida
Ijodiy tasavvur tasavvurning oldindan namoyon boiishi  va mus­
taqil  ravishda yangi  obrazlar,  taassurotlar yaratish  bilan  belgilanadi. 
Ijodiy  tasavvur  va  tafakkurning  o‘zaro  munosabatini  tadqiq  etib, 
A.V. Petroyevskiy va M.B. Verbenskiy bu ikki ruhiy jarayonda intellek- 
tual faoliyatning turli  aspektlarini ko‘radilar.  Ular tasavvur va tafak-
92

---

kurning bir necha  shakli  mavjud deb  e’tirof etadilar.  Ijodiy tasavvur 
jarayoni  xotira  asosida  yangi  obrazlarni  yaratish  bilan  belgilanadi. 
Tasavvurning qurilish materiali  — bizning o'tmish tajribamiz,  tasav­
vur natijalari Yangi obrazlar — tasavvur taassurotlari sanaladi.  0 ‘quv 
faoliyati geometrik masalani yechishi, grammatik qoidalarni yodlash, 
insho yozish,  chizish va yasash kabi turlari  o‘quvchilardan taassuro- 
ti,  bilimini  operatsiyalash  va  faoliyat  natijalarini  tahlil  etishni  talab 
etadi.  Ijodiy  tasavvur uning  samaradorligi  tajriba  boyligi,  ma’lumot 
doirasi  darajasiga  bog‘liq  bo‘ladi.  Eshitishida  nuqsoni  bo‘lgan  bo­
lalar  ijodiy  tasavvuri  sog‘lom  bolalar  va  kattalar  bilan  muloqotin- 
ing  chegaralanganligi  sababli  o'ziga xos bo'ladi.  Eshitishida nuqsoni 
bo'lgan  bolalar  eshituvchi  bolalardan  ovoz  chiqaruvchi  predmetlar 
haqida  bilib  oladilar.  Kichik  yoshdagi  eshitishida  nuqsoni  bo'lgan 
bolalar  uchun  predmetlarning  ovoz  chiqarish  hodisasi  mavhum- 
dir.  Ta’lim jarayonida  eshitishida  nuqsoni  bo'lgan  bolalar ham  ovoz 
chiqaruvchi  predmetlarga  farqsiz  bo'lmasdan,  ularga  ahamiyat  bera 
boshlaydilar.  Tasavvurni  nutqni  rivojlantirish  bilan  birga  olib  bor- 
moq maqsadga muvoflqdir.  Uni egallab,  kar bola tasavvurga tayanib, 
suhbatdosh hikoyasi yoki o'qilgan hikoya mazmunini aniq aytib bora 
oladi.  So'zlashuv  nutqini  rivojlantirish  tasavvurini  boyitishga,  ijodiy 
obrazlarning  shakllanishiga  olib  keladi.  Bu  o'z  navbatida  o'qilganni 
to'g'ri va tez tushunish  imkonini beradi.
Nutqni rivojlantirish darsida o'qituvchi ijodiy tasavvurni rivojlan- 
tirishga  katta ahamiyat berishi  kerak.  Buning uchun  o'qilganni  rol- 
larga bo'lib o'qish, o'qilgan matn asosida rasmini chizish muhimdir. 
Shuningdek,  rasm  yoki  rasmlar  seriali  asosida  insho  yozish  ham 
yaxshi  samara beradi.