O’lchov transformatorlari tok va kuchlanish transformatorlariga bo’linadi. Tok transformatori

O’lchov transformatorlari tok va kuchlanish transformatorlariga bo’linadi.
Tok transformatori
Tok transformatorlari (TT) yordamchi elementlar bo'lib, ularning yordami bilan RH himoyalangan obyekt tokining qiymati, fazasi va chastotasi haqida ma'lumot oladi. Releli himoya vositalari ishlashining to'g'riligi olingan ma'lumotlarning ishonchliligiga bog'liq. Shu sababli, TT ni releli himoya vositalariga qo'yiladigan asosiy talab ruxsat etilgan qiymatdan oshmaydigan xatolar bilan boshqariladigan tokning transformatsiya aniqligi. TT qurilmasining ishlash prinsipi 1-rasmda ko‟rsatilgan. TT ning ikkilamchi chulg‟ami chiqishlaridan biri xavfsizlik nuqtai nazaridan yerga ulanishi kerak.
б)
а)
1-rasm. Tok transformatori: a - qurilmaning ishlash prinsipi; b – almashtirish sxemasi (birlamchi chulg’amning birlamchi toki va qarshiligi ikkilamchi chulg’amning o’ramlar soniga kamayadi deb taxmin qilinadi)
Tok transformatori (1,a-rasm) boshqariladigan tok zanjiriga ketma-ket ulangan birlamchi chulg‟am w₁, ikkilamchi chulg‟am w₂, yopiq yuklama qarshiligi Z_yuk., ketma-ket ulangan RH elementlari yoki o'lchov asboblari va chulg‟amlar orasidagi magnit bog‟lanishni ta‟minlovchi po‟lat magnit o‟zakdan iborat. Birlamchi tok I₁, chulg‟amdagi o‟ramlar soni w₁ va ikkilamchi tok I₂ o‟ramlar soni w₂ dan yurishi natijasida magnit yurituvchi kuchlarni (MYUK) I₁w₁ va I₂w₂ hosil qiladi, bu esa o'z navbatida yopiq po'lat magnit o‟zakda Ф₁ va Ф₂ magnit oqimlarini hosil qiladi. Ularning yo'nalishini hisobga olgan holda magnit oqimlari 5.1-ifodada geometrik ko‟rinish olinadi, natijada hosil bo'lgan MYUK I_mag.w₁ va transformatorning magnit oqimi Ф_t quyidagicha ifodalanadi:

I₁w₁ -I₁w₂ =I _магw₁ (5.1)
Ф₁ -Ф₂ =Ф_Т (5.1a)
Ishlaydigan yoki asosiy deb nomlangan magnit oqim ikkala chulg‟amga ham kirib, ikkilamchi chulg‟amda E₂ EYUK ni, ikkilamchi chulg‟amning yopiq zanjirida I₂ tokni hosil qiladi. Ф_t oqimi MYUK I_mag.w₁ tomonidan hosil qilingan va I_mag. ni hosil qiladi. Magnitlovchi tok ikkilamchi tokning bir qismidir. Agar I_mag.=0 bo'lsa (5.1) ifoda quyidagi shaklni hosil qiladi:
I1w1 = I1w2
bundan I2 = I1
bu yerda, k_tt = w₂/w₁ - transformatsiya koeffitsiyenti. Magnitlovchi tok yo'q bo'lganda, I₂ ikkilamchi tok (hisobiy tok) birlamchi tok I₁ ni k_tt ga bo‟linganiga teng. Bunday holda, birlamchi tok ikkilamchi chulg‟am w₂ ga to'liq aylanadi va TT aniq va xatosiz mukammal ishlaydi.
Real holatda TT da (5.1) dan kelib chiqqan holda I_mag.≠0. Imag. birlamchi tokning bir qismidir, u o'zgarishni amalga oshiradigan Ф oqimini yaratadigan MYUK ni hosil qiladi. (5.1) ifodasidan real holatda TT ning ikkilamchi toki

I₂ = (I₁-I _маг) (5.3)

bu yerda, k_I = w₂ / w₁ transformatsiya koeffitsiyenti.
(5.3) ifodasidan kelib chiqadiki, I₂ haqiqiy oqim I₁/k_I (5.2) formulasida aniqlangan I_mag. / k_I qiymatidan ikkilamchi tokning absolyut qiymati va fazasini buzadigan hisoblangan (ideal) qiymatdan farq qiladi. Shunday qilib, TT ishidagi xatoning sababi bizda magnitlovchi tokdir.