O‘lchash va o‘lchov asboblarining xatoliklari haqida asosiy ma’lumotlar

sistematik,  tasodifiy  va 

qo‘pol 

 turlariga bo‘linadi. 

Sistematik – 

deb paydo bo‘lishi yaxshi ma’lum bo‘lgan xatoliklarga aytiladi. 

Tasodifiy 

– xatoliklar qandaydir ma’lum bo‘lgan u yoki bu qonuniyatlarga bo‘ysunmaydilar. 

Qo‘pol xatoliklarga ega o‘lchovlar natijalari noaniq o‘lchov deb qabul qilinadi. 

Tasodifiy xatoliklar o‘zining tabiati va katta-kichikligi bo‘yicha avvaldan ma’lum bo‘lmagan bo‘ladi. 

Takroriy  o‘tkazilgan  o‘lchovlarda  ular  doimiy  bo‘lmaydilar,  chunki  ular  o‘lchov  jarayoniga  turli 

sabablarning birgalikda ta’siri natijasida paydo bo‘lib, bu sabablarning har biri o‘zini har hil tutadi va bir-

biriga bog‘liq emas. 

Bir hil o‘lchovlardagi tasodifiy xatoliklarni hisobga olib bo‘lmaydi, ammo aynan bir doimiy kattalik 

uchun takroriy o‘lchovni bir hil sinchkovlik bilan o‘tkazilganda tasodifiy xatoliklarning olingan natijalarga 

ta’sirini sistematik va qo‘pol hatoliklarni istisno etgan holda ma’lum bir ehtimollik bilan baholash mumkin. 

Tasodifiy  xatoliklarning  nazariyasi  matematik  statistika  va  ehtimollik  nazariyasi  metodlariga 

asoslangan  bo‘lib,  bir  necha  bora  takroriy  o‘lchovlar  o‘tkazilganda  yakuniy,  oxirgi  natijani  aniqlash 

imkonini  beradi.  SHu  sababli tasodifiy  xatoliklar teoriyasi  o‘lchov  asboblari  ishlarining  ishonchliligi  va 

o‘lchovlarning aniqligini baholash uchun keng qo‘llaniladi.