Oksidlar asoslar Kislotalar tarkibi, tuzilishi olinishi va ishlatilishi

Fizik xossalari.

Asoslar – turli ranglarga ega bo‘lgan qattiq moddalardir: KOH, NaOH, Ca(OH)2 – oq rangli, Ni(OH)2 – yashil rangli, Fe(OH)3 – qo‘ng‘ir rangli moddalar va h.k.

Ishqoriy va ishqoriy yer metallar (berilliy va magniydan boshqa) gidroksidlari suvda eriydi. Qolgan asoslar suvda erimaydi yoki juda yomon eriydi.

Oq tusli, suvda juda yaxshi eriydigan, hatto havodagi suv bug‘larini ham tortib olib suyuqlanadigan (gigroskopik) qattiq modda.

Natriy gidroksid sanoat miqyosida ko‘p ishlab chiqariladi. Sanoatda uni osh tuzi (natriy xlorid tuzi) eritmasidan elektroliz (elektr toki yordamida parchalash) yo‘li bilan olinadi.

Natriy xlorid tuzi
Natriy gidroksid
Elektr toki yordamida parchalash

Natriy gidroksid – kimyo sanoati uchun eng muhim xomashyolardan biridir: neftni qayta ishlash mahsulotlarini tozalashda; sovun, qog‘oz ishlab chiqarishda hamda sanoatning boshqa ko‘plab sohalarida qo‘llaniladi

Karbonat angidrid CO2

• Havodagi massa ulushi 0,03 %. Nisbiy molekulyar massasi 44. Tabiatda fotosintez jarayonida uglevodlarning hosil bo’lishida ishtirok etadi.
• Ishlatilishi:Qattiq holdagi karbonat angidrid «quruq muz»-sovutgich sifatida, Kir sodasi, ichimlik sodasini olishda ishlatiladi.

Quruq muz va uning ishqor eritmasi bilan ta’siri

Kremniy (IV) oksidi SiO2

• Yer qobig’ida eng keng tarqalgan element – kislorod, so’ng kremniy, Sababi qumning asosiy qismi SiO2 dan iborat. Shuningdek kvars, ametist ,topaz kabi toshlar shu formulaga ega.
• Ishlatilishi: qum asosiy qurilish xom ashyosi hisoblanadi, sement, shisha ,keramika, sopolning asosini tashkil etadi, laboratoriya shishasi haroratga chidamli kvarsdan iborat, tabiatda kvarsning ametist, sapfir, yoqut kabi minerallari qimmatbaho tosh sifatida ishlatiladi.

Kalsiy oksidi CaO

• CaO-so’ndirilmagan ohak, kuydirilgan ohak nomlari bilan mashhur. Ohaktoshning kuydirilishidan olinadi:
• CaCO3=CaO+CO2
• Ishlatilishi: Qurilish sanoatida turli qorishmalar va sement olishda, asosli oksid sifatida tuproqning kislotaligini kamaytirishda, suvli eritmasi daraxt va o’simliklardagi turli zarakunandalarnibartaraf etish vositasi sifatida qo’llaniladi.