Oksidlanish qaytarilish reaksiyalari

Oksidlanish qaytarilish reaksiyalari

To’qirov Dilmurod

Mavzu: Oksidlanish qaytarilish Reaksiyalariga oid Misollar yechish

• Reja:
• 1.Oksidlanish va qaytarilish reaksiyalari
• 2. Qaytaruvchilar va oksidlovchilar
• 3. Elektron olgan va bergan atomlar.

Oksidlanish va qaytarilish reaksiyalari

• Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari — elektronlarning atomlardan atomlarga butunlay yoki qisman oʻtishi bilan bogʻliq kimyoviy reaksiyalar. Elektronlar chiqarilishi oksidlanish, elektronlar biriktirib olinishi qaytarilish deyiladi. O.-q.r. atamalari dastlab metall oksidlarining hosil boʻlish va parchalanish reaksiyalarida qoʻllaniladi. Cu+’/2O2=CuO metallarning oksidlanishiga, CuO+H2=Cu+H2O metall oksidlaridan metall hosil boʻlishi (qaytarilishi)ga misol boʻladi.

Oksidlanish va qaytarilish reaksiyalari

• Atom yoki ionlari reaksiya jarayonida elektron biriktirib oladigan moddalar oksidlovchilar,elektron beradigan moddalar esa qaytaruvchilar deb ataladi.Oksidlovchi reaksiya vaqtida oksidlanadigan moddadan elektronni tortib olib,oʻzi qaytariladi,qaytaruvchi esa elektronlar yoʻqotib, oʻzi oksidlanadi. Har qanday oksidlanish qaytarilishsiz boʻla olmaydi, chunki kimyoviy reaksiyada atomlar oksidlanish dara-jasi (p)ning yigʻindisi doimiydir. N2+S12=2NS1 reaksiyasida p (N) 0 dan + 1 gacha oʻzgaradi, binobarin, vodorod (N) oksidlanadi; p(S1) 0 dan — 1 gacha oʻzgaradi, binobarin, xlor S1 qaytariladi.

Oksidlanish va qaytarilish reaksiyalari

• O.-q. jarayoni keng tarqalgan kimyoviy reaksiyalar jumlasiga kiradi, uning tabiatda va texnikada ahamiyati katta. Barcha turdagi yoqilgʻilarning yonishi, turli metallarning rudalardan ajratib olinishi O.-q.r. jarayoniga asoslangan. Metallarning korroziyaga uchrashi, koʻpgina muhim kimyoviy mahsulotlarning hosil boʻlishi ularning oksidlanishi tufaylidir. Elektr-kimyo sanoati O.-q.r.ga asoslangan. Mis, nikel, oltin, rux va boshqa eritmalardan elektrolitik qaytarilish yoʻli bilan olinadi yoki tozalanadi. Kimyoviy tok manbalari — akkumulyatorlar va galvanik elementlar O.-q.r. tufayli ishlaydi va h.k.

Qaytaruvchi va oksidlovchilar

• Qaytaruvchilar.
• Metallar, vodorod, ko`mir, uglerod (II) oksid CO Vodorod sulfid H2S, oltingugurt (IV) oksid SO2, Sulfit kislota H2SO3 va uning tuzlari. Yodid kislota HI, bromid kislota HBr, xlorid kislota HCl. Qalay (II) xlorid SnCl2, Temir (II) sulfat FeSO4 marganes (II) sulfat MnSO4, Xrom (III) sulfat Cr2(SO4)3, nitrit kislota HNO2, amiak NH3 gidrozin N2H4, azot (II) oksid NO. Fosfit kislota H3PO3, Aldegidlar, spirtlar, chumoli va sirka kislotalar, glukoza.

Qaytaruvchi va oksidlovchilar

• Galogenlar va ularning birikmalariF2 →2HFCl2→2HCl Br2→2HBrVodorodgalogenidlar 2HJ→J22HBr→Br22HCl→Cl2J2 →2HJSulfatlar va sulfitlar H2SO4→ SO2 H2SO4 → H2S H2SO4 → SNa2SO3→SSulfidlar va sulfitlar H2S →SSO2→SO3 Na2SO3→Na2SO4S→SO2Nitratlar va nitritlar HNO3→NO2 HNO3→ N2O HNO3→NO KNO2 → NOHNO3→NH4NO3Ammiak, azot va nitritlar NH3→N2 N2 → NO KNO2 →KNO3Permanganatlar va Mn+4 birikmasiKMnO4→MnSO4(kislotali) KMnO4→MnO2(neytral) KMnO4→K2MnO4(ishqoriy) MnO2→ MnSO4Mn+2,Mn4+ va Mn+6 birikmalariMnSO4→MnO2; MnSO4 →K2MnO4 MnSO4 →KMnO4MnO2→ KMnO4 (kislotali) MnO2→ K2MnO4 (ishqoriy)K2MnO4→KMnO4

Elektron olgan va bergan atomlar

• Qutbli kovalent va ionli birikmalar Kimyoviy boglanishda ishtirok etayotgan birikmalar elektromangiyligi katta Atomga tomon siljigan Yoki butunlay otib ketgan bo’ladi. Elektronlarni ozidan siljitgan atomlarni “Elektron bergan atomlar “ elektronlarni Oziga tortgan atomlarni Elektron olgan atomlar deyiladi . Atomlarni olgan yoki bergan Elektron soni shu atomning Oksidlanish darajasi deb ataladi . Agar element:
• • 1 ta elektron bersa +1,olsa -1
• • 2 elektron bersa +2 ta, olsa -2

Qaytaruvchi va oksidlovchilar

Oksidlanish-qaytarilish tenglamasi tuziladi:Mn+7 + 5ē → Mn+2 5 (Oksidlovchi) S+4 - 2 ē→ S+6 2 (Qaytaruvchi)Qabul qilingan va berilgan elektronlarni balans qilish uchun sxema quyidagicha kochirib yoziladi:Mn+7 + 5ē → Mn+2 2S+4 - 2 ē→ S+6 5topilgan koeffisientlar qoyiladi:2KMnO4+5Na2

• Manba: Arxiv.uz