Okeanlar tabiiy geografiyasi 1-mavzu: dunyo okeani tabiatining asosiy xususiyatlari. Reja

Dengiz oqimlari tafsiloti

№	Oqim	Tezligi, km/soat	Sho‘rligi, ‰	Harorati, °S
I	Iliq oqim
1	Alyaska	0,9-1,9	33,4-33,8	+10, +15
2	Shimoliy Tinch okean	1,5-2	34,5-34,7	+18, +23
3	Kurasio	2-6	34,0-34,2	+25, +28
4	Shimoliy Passat	1,5-2	34,0-34,5	+25, +28
5	Janubiy Passat	1-2	34,0-35,0	+25, +27
6	Sharqiy Avstraliya	1,5-2	35,3-35,5	+17, +26
II	Sovuq oqim
7	Kaliforniya	1-2	34,2-34,7	+ 17, +26
8	Peru	1-1,5	34,0-34,9	+ 12, +23
9	G‘arbiy Shamollar	1-2	34,0-35,0	+ 1, +12

Yeng janubda sovuq oqimlarning antarktik siklonal aylanma harakati mavjud. Bulardan tashqari Shimoliy va Janubiy Passatlar oqimlari o‘rtasida Passat oralig‘i qarshi oqimi ham harakat qiladi. Tinch okean g‘arbdan sharqqa qarab katta masofaga cho‘zilganligi tufayli dengiz oqimlarining aksariyati geografik kenglik bo‘ylab harakat qiladi. Dengiz oqimlarining tezligi, sho‘rligi va harorati №2 jadvalda keltirilgan.

Organik dunyosi

Tinch okean boshqa okeanlardan o‘zining o‘simlik va hayvonot dunyosining boyligi, ularning turlarini xilma-xilligi va qadimiyligi bilan ajralib turadi. Okeanning bunday xususiyatlarga ega bo‘lishiga sabab, uning maydonini nihoyatda kattaligi, tabiiy sharoitining xilma-xilligi, suvining iliqligi va qadimdan mavjudligidir. Okean endemik hisoblangan eng qadimiy organizmlarga ham boy.

Tinch okean fitoplanktoni asosan bir hujayrali suvo‘tlaridan tarkib toptan. Ularning turi 1300 atrofida bo‘lib, peridiney va diatomlar oilasiga kiradi. Okean tagi ham o‘simliklarga boy. U yerda suvo‘tlarining 4 mingga yaqin turi va gullaydigan dengiz o‘tlarining 20 turi uchraydi. Sovuq va mo‘’tadil zonalarda laminariyalar guruhiga kiruvchi qo‘ng‘ir suvo‘tlari ko‘p o‘sadi. Tropik kengliklarda fukuslar, yirik yashil suvo‘tlari, ohaqli qizil suvo‘tlari va marjon poliplari yaxshi rivojlangan.

Okeanning hayvonot dunyosi tur miqdoriga ko‘ra boshqa okeanlarga qaraganda 3-4 marta boyroq. Ayniqsa tropik mintaqalar suvi fauna turlariga juda boy. Chunonchi, Indoneziya arxipelagi dengizlarida 2000 dan ziyod baliq turi uchrasa, Shimolning Bering va Oxota dengizlarida 300 ga yaqin turi uchraydi. Huddi shunday Tinch okeanning tropik zonasida 6000 dan ortiq tur molyuskalar yashasa, Barens dengizida atigi 200 ga yaqin tur yashaydi. Okean marjonlar faunasiga maksimal darajada boy. Uning ekvatorial va subekvatorial zonalarida marjonlarning 200 dan ziyod turi mavjud. Umuman, Tinch okeanda yashaydigan hayvonlarning turi 100 mingdan ortadi.

Tinch okean hayvonlarning qadimiy turlariga ham boy. Bu yerda qadimiy baliqlarning iordan va gilbertid turlari, qadimgi dengiz tipratikonlarining sidarid turi uchraydi. Sut emizuvchilardan dengiz mushugi, dengiz qunduzi, dyugon sivuch kabi hayvonlar Tinch okean uchun endemik bo‘lib, boshqa okeanlarda uchramaydi. Dunyo okeanidagi losossimon baliqlarning 95% shu okeanda yashaydi. Amerika sohillariga yaqin joylar anchouslarga boy. Kitlar va akulalar ko‘p tarqalgan.

Tinch okean uchun ultraabissal fauna kompleksi ham harakterlidir. Okeanning 8500 m chuqurlikdagi qismida bu faunaning 45 turi mavjud bo‘lib, shundan 70% endemik hisoblanadi. Bu yerda ultraabissal sharoitga moslashgan goloturiyalar, polixetlar, ofiurlar, sipunkulidlar hayot kechiradi.