Oila insonning ilk bolaligidan boshlab ongida shakllanadigan barcha insoniy fazilatlar, ezgu niyatlar takomil topadigan va sog‘lom e’tiqodlar shakllanadigan muqaddas dargoh hisoblanadigan joydir

Oila insonning ilk bolaligidan boshlab ongida shakllanadigan barcha insoniy fazilatlar, ezgu niyatlar takomil topadigan va sog‘lom e’tiqodlar shakllanadigan muqaddas dargoh hisoblanadigan joydir. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning oila to‘g‘risidagi fikrlari:

Bola tarbiyasi va uning yetuk shaxs sifatida shakllanishida oilaning ro‘li nihoyatda kattadir. Oilada bolaning aqliy faoliyati kamol topadi, dunyoqarashi, tafakkuri shakllanadi, kishilarga nisbatan mehr-oqibat hissi tarbiyalanadi. Bolaning bilimi, qobiliyati va malakalarining shakllanishi aynan oil va oilaviy tarbiyaga bog‘liqdir.

Ta’kidlash joizki Prezidentimiz fikrlarida oilaga va oilaviy tarbiyaga katta e’tibor beradi. Har bir bola shakllanyaptimi u avvalo mehr-oqibatni ko‘radi va bola o‘zida mujassam bo‘lgan narsa ya’ni uning vatanga muhabbati, kattalarga e’tiborda, hurmatda bo‘lishi, ularni e’zozlashi, uning o‘ziga kerak bo‘lgan narsasini asrab avaylaylashi bu avvalo oiladan va oilaviy muhitdan tarkib topadi. Chunki oila asrlar mobaynida xalq an’analari milliy rasm-rusumlar va odatlarni saqlab hamda namoyon etib kelayotgan noyob makon hisoblanadi.

Oilada bolalarning ruhan va jismonan sog‘lom bo‘lib tarbiyalanishida oilaviy muhitning ahamiyati katta hisoblanadi, chunki oilaviy muhit qanchalar sog‘lom bo‘lsa bola ham muhit ta’sirida fikrlash doirasi hamda uning axloqiy tarbiyasiga ham muhit katta ta’sir qiladi. Oila muhiti bolalarga ta’sir ko‘rsatish bilan birgalikda uni atrofdagi hayotga moslaydi. Jamiyatda esa bolalarni ruhan va jismonan sog‘lom qilib voyaga yetkazish ota-onaning nafaqat shaxsiy ishi, balki, ijtimoiy burchi ham hisoblanadi. Shunday ekan har bir ota-onaning burch va vazifasiga mas’uliyat bilan yondashib, oilada har tomonlama sog‘lom turmush tarzini qaror toptirish, uning ijtimoiy-iqtisodiy barqarorligi, farovonligiga erishish bilan bir qatorda bilimli, aql-zakovatli, uddaburon, zukko, ruhan va ma’naviy barkamol insonni voyaga yetkazish, shuningdek, oila an’analari, kasb-kori shajarasining davomiyligini ta’minlash, farzandining bo‘sh vaqtini unumli o‘tkazishga erishishi zarur. Bolalarda giyohvandlik, maishiy nopoklik, axloqsizlik, nosog‘lom e’tiqod, aqidaparastlik, xoinlik kabi ba’zi bir illatlarning paydo bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik ham bu oilaviy tarbiyani qanchalar mustahkam berilganligidan iboratdir.

Bizning o‘zbeklarda farzandlar ota-onalariga o‘xshashga harakat qiladilar, ota-onalar esa o‘zlari bilib bilmasdan zo‘r xarakter va xususiyatlarini, orzu-havaslarini farzandlariga singdirib boradilar. Aynan shunday xususiyatlardan biri bo‘lgan mehr-muruvvatlilik ota-onadan farzandlarga o‘tadi. Ayniqsa, o‘smirlik davridagi bolalarga ota-onaning mehribonligi, doimiy nazorati va do‘stona maslahati katta ahamiyatga ega hisoblanadi. Aynan mustaqillik yillarida yoshlarni oil ava unda saqlanib kelayotgan azaliy qadriyatlar ta’sirida axloqan tarbiyalash muammosi ko‘plab nazariy va empirik izlanishlar predmetiga aylanmoqda. Zero, bunday yondashuv o‘tmish allomalarining falsafiy-g‘oyaviy qarashlari, oila ava oilaviy tarbiya masalalariga bag‘ishlangan o‘gitlari ma’no-mohiyatga mosdir. Sharqning buyuk mutaffakkirlari sanalmish Ahmad al-Farg‘oniy, Mahmud az-Zamaxshariy, Abu Nasr al-Farobiy, Abu Bakr Muhammad ibn al-Abbos al-Xorazmiy, Abu Rayhon Beruniy, Ibn Sino kabi o‘nlab allomalar qarashlarida bola tarbiyasida eng muhim ijtimoiy omil sifatida oila, ota-onalarning dunyoqarashlari, tarbiya uslublari va bunda jamiyat e’tirof etgan normalarning oila qadriyatlariga muvofiqligi tamoyili o‘z ifodasini topgan.

Zardushtiylikning qadimiy kitobi – “ Avesto” da oila muqaddas dargoh ekanligi, oila barqarorligida er va xotinning teng mas’ulligi, farzand tarbiyasi to‘g‘risida fikrlar bayon etilgan. Demak diniy manbalarda ham oilaning muqaddas ekanligi, erkak va ayollarning oila, ota-onaning bola va o‘z navbatida farzandning ota-onasi oldidagi vazifalari, erning xotinga hurmati va e’zozi muqaddas qadriyatlar sifatida qaralgan.

Mana farzand tarbiyasida, uning barkamaol inson sifatida qaror topishida oila muhim hisoblanadi. Agar oilada farzandlar bilan muloqot to‘g‘ri, maqsadga muvofiq tashkil qilinsa, axloqiy tushunchalar shakllantirib borilsa ularda kelajakka ishonch, vatanga, ona tabiatga, mehnat ahliga muhabbatini, odob-axloq sifatlarini shakllantirishi mumkin.