Ogahiyning tarixiy-badiiy asarlaridagi mumtoz lirik janrlar vazni masalasi haqida

II. 4. Sari’i musaddasi matviyi matviyi matviyi mavquf.

Mundin erur/kim, shahi hik/matnishon,

– V V – / – V V – / – V ~

Muftailun, muftailun, foilon

Rasmi shikor etgusi gah-gah ayon. [2.251 a]

Ikki cherik / boʻldi xari/dori harb,

– V V – / – V V – / – V ~

Muftailun, muftailun, foilon

Garm boʻlib oʻrtada bozori harb. [3.144]

Bu va bunga oʻxshagan misollarni koʻplab keltirishimiz mumkin. Tahlillar shuni koʻrsatadiki, Ogahiyning tarixiy asarlaridagi she’rlari vazni va qofiyasi mukammallik jihatidan lirik devoniga kirgan she’rlari bilan bemalol raqobatlasha oladi.

Ogahiy she’rlarining vazn xususiyatlarini oʻrganish jarayonida har qaysi vazn gʻoya va timsollarni yorqin ifodalashga xizmat qilganini ta’kidlab oʻtish zarur boʻladi. Musaddas vaznlarda harakat tezlashgan holat kuzatilsa, biroz sokin holatlar uchun musamman vaznlardan foydalanilgan.

Ijodkor saj’ aralash berilgan nasriy bayondan tashqari jang holati, saf tayyorgarligi, biror hudud tasviri, shaxs tavsifi, ov jarayoni, biror sana bilan bogʻliq hodisalar bayonida nazmga murojaat qiladi. Bunda, asosan, mumtoz lirikaning masnaviy, ruboiy, qit’a, ta’rix, qasida va fard kabi janrlaridan foydalanilgan. Solim bahrlarning turli koʻrinishlaridan tashqari bu she’rlarda xafif, sari’ kabi aralash bahrlar ham ishlatilgan. Bu holni ijodkor maqsadini, ish mohiyatini ochib berish bilan bogʻlash mumkin.