Оғиз бўшлиғи аъзолари ва юз-жағ соҳалари тўқималарини

 
Сўлак тош касаллиги (sialolitiasis) 
Сўлак тош касаллиги - сўлак чиқарув (йўлида) найида ёки паренхима 
ичида конкремент (тузлар тупланишидан ҳосил бўладиган зич модда) - тош 
пайдо бўлади ва сўлакнинг чиқишига тўсқинлик қилади. 
Сўлак тош касаллиги номини 1879 йилда Scherer киритган. Ҳозирги 
даврда сўлак тоши касаллиги патогенизида катта ўрин тутувчи моддалар 
алмашинуви (қон ва сўлак таркибида кальций ҳамда фосфор микдорининг 
ортиши), «А» витаминининг етишмаслиги ва бошқа сабаблар алоҳида 
таъкидланади. Сўлак тошларининг кимёвий таркиби деярли бир хил бўлиб, 
-
уларнинг асоси (30%) ни органик, қолган қисми анорганик (фосфор карбо-
нат, кальций карбонат, магний ва темир) моддалар ташкил қилади. Сўлак 
тошлари сувда қисман эрийди, жойлашишига қараб, шакли ва ҳажми ҳар 
хил бўлади. Касаллик кўпроқ 10-12 ёшдаги болаларда, жағ ости сўлак
безида учрайди. 
Жағ ости сўлак безининг анатомик тузилиши (сўлак чиқарув йўли S 
шаклда бўлиб, унинг узун ва бир текисда кенг эмаслиги, чиқарув тешигидан 
пастда жойлашиши) тош ҳосил бўлишига мойиллик яратади. Қулоқ олди 
сўлак безининг чиқарув найи калта, кенг ва юқоридан пастга йўналганлиги 
280 

---

сабабли, унда сўлак туриб қолмайди ва тош ҳосил бўлиши эҳтимоли ҳам 
кам. 
Тил ости сўлак безининг сўлак йўли жуда калта, кенг вертикал 
йўналганлиги учун, унда хеч тош ҳосил бўлмайди. 
Сўлак тошининг жойлашиши (лаколизацияси)га кўра касалликнинг 
қуйидаги шакллари фарқланади: 
1. Сўлак йўли (олд, утра, орқа қисмлари) тош касаллиги, одатда, тош 
чиқарув найининг олд қисмида жойлашади. 
2. 
Паренхимада жойлашган сўлак тоши касаллиги. 
3. 
Сўлак тоши (ўзи чиқиб кетиши ёки жарроҳлик усулида) олингани-
дан сўнг безнинг сурункали яллиғланиши. 
Шикоятлари:
одатта болалар овқат (айниқса нордон, шур таомларни) 
истемол килаётганларида безнинг катталашиб кетиши, оғриқ пайдо бўли-
шига шикоят қиладилар ва аста секин шишнинг ўз-ўзидан қайтиб, оғриқ па-
сайишини таъкидлайдилар.