Of the work tuhfat al-ahbob

II.  Asğar  Canfedâ  Tarafından  Tenkitli  ve  Karşılaştırmalı  Metin  Olarak 

Yayınlanan 1977 Duşanbe Baskısı: Asğar Canfedâ tezkire hakkında Sadreddîn 

A’ynî  Semerkandî’den  sonra  ilk  ve  en  önemli  çalışmayı  yapmış  olan 

akademisyendir.[Akilova, 2013] 

Asğar Canfedâ tezkireyi yayınlamadan önce tenkitli metin hazırlamak amacıyla 

öncelikle  Tuhfetü’l-Âhbâb  Fî  Tezkireti’l-Âshâb’ın  el  yazması  nüshalarına 

ulaşmaya çalışmış ve on beş adet el yazması nüsha tespit etmiştir. Çalışmamızda 

bu el yazması nüshaların özellikleri daha önce tezkirenin el yazma nüshalarının 

özellikleri bölümünde ayrıntılı olarak verilmiştir.  

---

Asğar  Canfedâ,  Tuhfetü’l-Âhbâb  Fî  Tezkireti’l-Âshâb’ın  tenkitli  metnini 

hazırlarken  elde  ettiği  en  iyi  beş  nüshayı  esas  alarak  karşılaştırmış  ve  orijinal 

metni elde etmeye çalışmıştır. Bu nüshalardan üç tanesi, Tacikistan Cumhuriyeti 

Doğu  Bilimleri  Akademisi  El  yazması  Eserler  Enstitüsü’nde  1237,  483  ve  587 

kayıt numaraları, iki tanesi ise St. Petersbug Doğu El yazmaları Enstitüsü’nde c-

49  ve  c-1914  kayıt  numaraları  ile  korunan  nüshalardır.  Asğar  Canfedâ’ın  

kitabında;   Nüsha  1237:  “و” ,  Nüsha  483:  “ ا

فل ”,  Nüsha  587:  “ب”,  Nüsha  c-49: 

“ج”, Nüsha c-1914: “د” ile gösterilmiştir.  

Asğar Canfedâ hazırlamış olduğu tenkitli metinde “و” ile göstermiş olduğu 1237 

numaralı  nüshayı  referans  metin  olarak  kabul  etmiş,  diğer  dört  nüshayı  ise 

yardımcı  metin  olarak  kullanmıştır.  Burada  1237  numaralı  nüshanın  yazılma 

yılını  ve  diğer  özelliklerini  göz  önünde  bulundurmuştur.  İçinde  1237  numaralı 

kopyanın  da  bulunduğu  üç  nüshanın  başında  şairlerin  listesi  bulunmaktadır. 

Ancak  şair  listesinde  145  adet  şair  adı  bulunurken,  metin  içinde  tanıtılan  şair 

sayısı  148  adet  olarak  tespit  edilmiştir.  Diğer  bir  deyişle  üç  şairin  adı  listeye 

girmemiştir.[Candefa, xiii] 

Bu  çalışmalar  sırasında  elimizde  olan  nüshalar,  el  yazması  olan  nüshalar 

arasında  birçok  farklılıkların,  hataların  ve  eksikliklerin  olduğunu  gözler  önüne 

sermiştir.  Bütün  bunlar  Taşkent’te  bulunan  4285,  3719,  2336/1,  1470,  854/1, 

2309,  852/1  ve  60  numaralı  nüshalarda  rahatlıkla  görülebilir.  Örnek  olarak, 

bizzat  4385  numaralı  el  yazmasının  üçüncü  sayfasında  nüshanın  kâtibi  olan 

Mîrzâ Abdulhafız İbni Mîrzâ Abdulazîz; “ هکنیا نارظم زا دیما .دش هدمن تباتک تلغ رایسب

دیامن فوع ددرگ روظنم طلغ ای وهس”, “Çok hata yapılmıştır. Nazar edenlerin,  görülen 

hata ve yanlışları affetmeleri ümid edilir.” demektedir. [Canfedâ, 1977; xii] 

Taşkent’te  bulunan  nüshalar  arasında  büyük  farklılıkların  olmaması  adeta 

hepsinin  aynı  kitaptan  kopya  edilmiş  olduğunu  düşündürmektedir.  Ancak  bu 

nüshalar  arasında  şairlerin  sayısı  aynı  olmadığı  gibi  şairlerin  nüshalar  içindeki 

sıralaması  da  aynı  değildir.  Örnek  olarak,  mükemmel  metinde  tezkirede  “Âdâ” 

---

ile başlarken, 02304/1 numaralı nüshada birinci şair Efkar’dır. Yine bu nüshalar 

arasında  şairlerin  eserleri  ve  örnek  olarak  verilen  şiirler  arasında  da  farklılıklar 

vardır.  [Canfedâ,  xii-xiii]  Bu  noktada  Mîrzâ  Selîm  Bek  Selîmî’nin  taş  baskı 

nüshasını  eleştirmiş  ve  çalışmalarına  dâhil  etmemiştir.  [Canfedâ,  iii-iv]  Asğar 

Canfedâ  karşılaştırmalı  metni  hazırlarken  aşağıdaki  noktalara  dikkat  ettiğini 

belirtmektedir: 

i.  El  yazması  nüshalar,  kullanılan  kelimelerle  ilgili  bir  çok  hata  içermektedir. 

Nüshalar  arasındaki  kelime  ve  cümle  farklılıkları  dipnot  olarak  kayıt  altına 

alınmıştır.  

ii.  Bazı  bölümlerde  yazılmamış  olan  bazı  kelimeler  veya  şairler  ve  diğer 

yardımcı bilgiler metne ilave edilerek ve parantez içinde gösterilmiştir. 

iii. Şairlerin isimlerini metne göre biraz daha büyük yazılmıştır. İsim, yer adları 

indeks olarak düzenlenip metnin sonuna eklenmiştir. 

iv. Kârî Rahmetullah Vâzih ve tezkiresi hakkında uzunca bir mukaddime yazmış 

ve burada müellif ve eser hakkında çok değerli bilgilere yer vermiştir.[Canfedâ, 

xiv-xv]