Odilqoriyev X. T

Yuridik harakat



jinоiy



yuridik aktlаr



Yuridik hоdisа

XIV bob. Huquqiy munosabatlar

309
Yuridik faktlаrning tasnifi

Huquqni o‘rnаtuvchi




Huquqni o‘zgartiruvchi




Huquqni bekor qiluvchi


Yuridik fаktlаr







Huquqqa muvofiq harakat


Huquqqa xilof harakat







yuridik хаtti-harakat




ma’muriy




fuqaroviy




intizоmiy

XV bob. HUQUQ TIZIMI VA QONUNCHILIK TIZIMI. QONUNCHILIKNI TIZIMLASHTIRISH*

1-§.
Huquq tizimi tushunchasi va uning tarkibiy qismlari

Huquqiy voqeliklar talqiniga tizim- li yondashuv o‘tgan asrning o‘rtalaridan boshlab, vaqt o‘tgani sayin sezilarli dara- jada faollashdi. Obyektiv (pozitiv) huquqqa normalarning oddiy yig‘indisi emas, balki

yuridik normalarning mukammal tizimi sifatida qarash uning boy ichki
olamini, ijtimoiy vazifasi va tabiatini teran anglash imkonini beradi. Avval ta’kidlaganidek, huquqning mohiyati, ichki tuzilishi jamiyatning iqtisodiy va sotsial tuzumiga bog‘liq. Boshqacha aytganda, huquqning tizimi, u bilan tartibga solinadigan ijtimoiy munosabatlarning mazmuniga, tabiati va ichki tizimiga bevosita bog‘liq.
Ijtimoiy munosabatlar har qancha turli-tuman bo‘lmasin, ular muayyan qonuniyatlarga bo‘ysunadi, jamiyatning rivojlanish qonunlari asosida vujudga keladi va namoyon bo‘ladi. Shu bois ular ham muayyan tizim sifatida mavjud bo‘ladi. Ijtimoiy munosabatlar ham ma’lum darajalar va sohalar bo‘yicha birla- shadi hamda guruhlanadi. Ularning aynan mana shu umumlashuv (integratsiya) hamda tabaqalashuv (differensiatsiya), guruhlashuv xususiyati huquq tizimining ichki mazmunini, botiniy tuzilishini belgilash uchun asos bo‘ladi. Huquqiy normalarning mazmun jihatdan xususiyatlariga ko‘ra tegishlicha toifalanishi, o‘zaro bog‘liq guruhlarga bo‘linishi ularning tizimli xususiyatga egaligidan dalolat beradi.
Yuridik adabiyotda «huquq» va «qonunchilik» iboralari ko‘pincha sinonim sifatida qo‘llaniladi. Ular o‘xshash voqeliklar bo‘lsa-da, farqli jihatlari, nisbiy mustaqillik, alohidalik xususiyatlari mavjud. Avvalo, ularning nisbati «maz- mun» bilan «shakl» nisbati kabidir. Qolaversa, huquq – normalar yig‘indisi, qo- nunchilik esa, normativ-huquqiy hujjatlar yig‘indisidir. Biroq, ularning ham ik- kisi muayyan tizimlar sifatida faoliyat qiladi. Shu bois mavzu doirasida «huquq tizimi» va «qonunchilik tizimi» masalalarini tahlil etamiz.