Odilqoriyev X. T

ning ta’sis etilganligi. Ya’ni, siyosiy elita va jamiyatning qolgan qismi o‘rtasida mavjud hukmronlik va bo‘ysunish (hokimlik va tobelik) munosabat- larining mavjudligi.

Jamiyatda hokimiyatning ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy kabi turlaridan far- qli o‘laroq davlat hokimiyati alohida mavqega ega. Davlat hokimiyati faqat ma’lum hududgagina tatbiq etiladi. Ibtidoiy jamoa tuzumidagi ijtimoiy hokimi- yat esa, hududga bog‘liq bo‘lmay, faqat urug‘, qabila a’zolarigagina tatbiq etilar edi. Bu davlatning butun jamiyatni muayyan yo‘sinda boshqarish va majbur- lash qobiliyatini anglatadi.

Ommaviy-siyosiy hokimiyat irodasiga u ta’sir etuvchi hududdagi barcha itoat qilishi shart bo‘ladi. Ommaviy-siyosiy hokimiyat jamiyatning rivoji va ravnaqi manfaatlaridan kelib chiqib, uni boshqarishni amalga oshiradi. Om- maviy-siyosiy hokimiyat maxsus davlat apparati timsolida moddiylashadi, institutsiyalashadi. Uning ijtimoiyligi, ommaviyligi shundaki, davlat hokimiyati butun jamiyatga daxldor, davlat butun jamiyat (xalq) irodasini ifodalab, uning nomidan ish yurita oladi.

Ommaviy-siyosiy hokimiyat apparati, odatda, jamiyat hamda xalq man- faatiga xizmat qilishga safarbar etilgan. Ushbu apparatga qonun chiqaruvchi idora, hukumat, moliya organlari, boshqaruv organlari, sud idoralari, huquqni muhofaza etuvchi idoralar, qurolli kuchlarni boshqarish apparati, turma va ja- zoni ijro etish muassasalari kabilar kiradi. Davlat apparati davlat majburlovini qo‘llashda mutlaq huquqqa ega.

Davlatning muhim xususiyatlaridan biri uning suverenitetga egaligi-

dir. Suverenitet – mamlakat ichkarisida va undan tashqarida (xalqaro may- donda) davlat hokimiyatining oliyligi, ustunligidir. Suveren hokimiyat – bu oliy, mustaqil, bo‘linmas, umumiy va uzviy, ya’ni ajralmas, begonalashtirib bo‘lmas hokimiyatdir. Davlat hokimiyatining suverenligi – uning mamlakat hududidagi barcha tashkilotlar, muassasalar, uyushmalar, partiyalardan ustun- ligi va ulardan mustaqilligidir.Davlat suvereniteti quyidagilarda ifodalanadi:

• 
  ichki va tashqi siyosat masalalarida mustaqil qaror qabul qila olishi;
  
• 
  davlat hokimiyatining mamlakat butun hududiga tatbiq etilishi va dav- lat organlarining barcha aholi uchun umumiy majburiy qarorlar qabul qilishi;
  

• 
  boshqa ijtimoiy-tashkiliy hokimiyatlar (partiyalar, jamoat birlashmalari, diniy tashkilotlar va boshqalar) ning qarorlarini bekor qila olishi.
  

Shu bois suveren davlat hokimiyati barcha fuqarolar uchun majburiy qo- nunlar qabul qiladi; qonun doirasida majburlov choralarini qo‘llaydi.

Shunday qilib, davlat – majburlov choralarini qo‘llashda qonuniy huquqqa

ega bo‘lgan, tashkiliy rasmiylashgan hokimiyatni amalga oshiruvchi ijtimoiy qatlam tomonidan o‘rnatilgan yuridik tartib amal qiladigan muayyan hududda yashaydigan aholini o‘z qamroviga olgan siyosiy tashkilot.

Davlat – muayyan hududda oliy hokimiyatga ega bo‘lgan ommaviy-siyosiy tashkilot. Davlat hokimiyatining mohiyati jamiyat a’zolari irodasining hukmron ijtimoiy qatlam (sinf) irodasiga bo‘ysundirilishidadir. Davlat hokimiyati – ij- timoiy hokimiyatning bir turi bo‘lib, davlat-huquqiy tashkilotlar(organlar)da mujassamlashadi va jamiyat ustidan boshqaruvni amalga oshiradi. Davlat va huquq davlat hokimiyatini rasmiylashtiruvchi, amalga oshirilishini ta’minlovchi ijtimoiy institutlardir.