Odilqoriyev X. T

Huquqiy tartibga solishning ijtimoiy va ruhiy mexanizmi

Ijtimoiy munosabatlarga huquqiy ta’sir etish jarayonining ichki tuzilishini (struktu- rasini) yanada kengroq talqin qilish mum- kin. Zero, bu nihoyatda serqirra, mazmundor va turfa xil namoyon bo‘lish jihatlariga ega

hodisadir. Huquqiy tartibga solish yuridik mexanizmdan tashqari, ijtimoiy (sot- sial) va ruhiy (psixologik) mexanizmlarga ham ega.

Ayonki, huquq ijtimoiy muhitda amal qiladi. Uning harakatlanishiga turli ijtimoiy omillar, hayotiy vaziyat hamda hodisalar ta’sir ko‘rsatadi. Ilmiy adabi- yotlarda huquqning kundalik real hayotda amal qilish hodisasi huquq hara- katlanishining ijtimoiy (sotsial) mexanizmi deb yuritiladi.

Huquq harakatlanishining yoki huquqiy tartibga solishning ijtimoiy mexanizmi deganda, huquqiy prinsiplar va normalarning talablarini huquq sub- yektlari xulq-atvori hamda yurish-turishiga aylantirish (singdirish) bilan bog‘liq jarayonga ta’sir etuvchi ijtimoiy va boshqa hayotiy omillarning yalpi umumiy tizimi tushuniladi. Mazkur jarayonning asosiy bosqichlariga quyidagilar kiradi: huquq prinsiplari va normalari mazmunini barchaning e’tiboriga yetkazish; huquqiy aktlarda ijtimoiy foydali maqsadni ifodalash orqali huquqqa muvofiq xulq-atvorni yo‘naltirib turish; huquqiy ko‘rsatmalar yordamida ijtimoiy foy- dali huquqqa muvofiq xulq-atvorni shakllantirish; ijtimoiy-huquqiy nazoratni amalga oshirish.

Huquqiy tartibga solishning ijtimoiy mexanizmini tavsiflashda uning ushbu jihatlari alohida o‘rin tutadi:

1.