Одилхон қори Юнусхон ўғли ҚЎшничилик ҳАҚлари ва одоблари

11. Мусофир қўшнига яхшилик қилмаслик. 
Баъзилар эҳсон ва яхшиликни ёнидаги қариндош 
қўшни ёки асли туб аҳолидан бўлмиш маҳаллий 
қўшнига қилиш билан чекланади. Ён-атрофларида 
вақтинча яшаб турган талаба, ишчи ва ҳоказо каби 
биронта мусофир, нотаниш киши бўлса, ундай 
қўшнига умуман эътибор қилинмайди. Бу ҳам 
бўлса, диндаги бепарволик, қўшни ҳақларини 
тўлиқ билмасликка далолат қилади. Йўқса, қўшни 
ким бўлишидан, қаердан келганидан қатъи 
назар қўшнидир. Ва диёнат жиҳатидан ўз ҳақ-

---

89
ҳуқуқларига эгадир. Эҳтимол, ғариб, мусофир 
киши ҳожатманд бўлса, бошқа қўшнилардан кўра 
эҳсонга лойиқроқдир. Бундай кишига марҳамат 
кўрсатиш унинг ёлғизлигини унуттириб, ғурбат 
аламларини енгиллаштиради. Агар мусофир киши 
олижаноблар орасига тушса, ўзларининг гўзал 
илтифотлари, саховату карамлари билан унинг 
узоқда қолган аҳли оиласи ва қариндошларини 
қарийб унуттириб қўядилар. Бундай кишига тақдир 
тақозоси билан ўз яқинларидан айри тушгани кўп 
ҳам оғир келмайди. Соғинч ва жудолик аламлари 
енгил бўлади. Ибн Абдул-Баррнинг ёзишича, 
Басранинг адиб ва зиёлилари чиройли қўшничилик 
муносабатлари борасида муваллад
36
шоирлар 
томонидан айтилган сўзларни хотирлаб, уларни 
адолат билан муҳокама қилишга бағишланган бир 
анжуман йиғдилар. Сўнгра бу борадаги энг яхши 
шеър деб, Абулҳиндийнинг қуйидаги байтларини 
бир овоздан маъқулладилар. Байт: 
Муҳаллаб юртига қишда тушиб йўл, 
Қўноқ ўлмоқни кўнгул тутти маъқул.
Қаҳат эрди ўшал йил, парча нон йўқ, 
Ғариб бечора-чун иссиқ макон йўқ.
Муҳаллаб бул ғарибни этти меҳмон, 
Ки васфин айламоққа йўқтур имкон.
Бу иззатдин бўлуб шодмону ханда, 
Аларни ўз элим ҳис этдим анда.