Одилхон қори Юнусхон ўғли ҚЎшничилик ҳАҚлари ва одоблари

:“Ер ҳудудларини ўзгартирган кишини 
Аллоҳ лаънатласин!
34
”, дея бу ишдан қаттиқ 
қайтарганлар. Оқар сувлар, ариқ ва анҳорлар 
йўлини ўзгартириб, қўшниларини фойдаланишдан 
маҳрум қилиш ҳам қўшни ҳақига тажовузга киради. 
Қўшнидан бирон нарсани ўғирлаш ёки синф, парта, 
ишхона, дала, завод ва ҳоказодаги қўшниларга 
тегишли нарса ва буюмларга тажовуз қилиш ҳам 
шу жумладандир. Юқорида айтганимиздек, қўшни 
ҳақларига тажовуз қилишнинг турлари ҳам жуда 
кўп. Баъзилар қўшниларининг деворига ёзиб, чизиб 
уларни ранжитади. Шу ва шунга ўхшаш хатти-
ҳаракат қўшни ҳақларига тажовуз қилишга киради. 
Бинобарин, бу каби ҳолатларга эътиборли бўлиш 
матлубдир. Бундай ишларни билиб-билмасдан 
содир қилганлар албатта қўшниларидан узр сўраб, 
рози қилишлари, етказилган талафотни бартараф 
қилишлари ҳамда бу ишларни ҳақир ва арзимас 
санамасликлари лозим. Зеро, Набий алайҳиссалом 
34
Муслим ва Насоий ривоятлари

---

82
таъкидлаганларидек [50]: 
“Қўшнига етказиладиган 
азиятнинг кичиги бўлмайди
35
”. Балки, унинг 
каттаси ҳам, кичиги ҳам, ками ҳам, кўпи ҳам азият 
ҳисобланади. 
7. Болаларга қўшниларнинг ҳақларини 
ўргатмаслик. Айримлар фарзандларига қўшниларни 
ҳурматлаш, ҳақларига риоя қилиш ва уларга асло 
азият етказмаслик лозимлиги ҳақида ҳеч қандай 
таълим-тарбия бермайдилар. Баъзилар ўз болалари 
қўшнига нисбатан одобсизлик қилаётганини 
кўрсалар ҳам пинакларини бузмайдилар. Бошқалар 
фарзандларининг қилаётган ёмон қилиқлари ва 
азиятларидан қўшнилари шикоят қилиб чиқсалар, 
қўшнини эмас, ўз болаларининг тарафини оладилар. 
Бу қўшни ҳақларига нисбатан лоқайдликдир. Зиёли ва 
тарбияли кишилар фарзандларига ёшликлариданоқ 
қўшниларни ҳурмат қилишни ўргатиб борадилар. 
Ривоятларда келишича, Абдулмалик ибн Марвон 
исмли халифа фарзандларининг мураббийсига 
шундай дебди: агар болаларимга шеър ўргатадиган 
бўлсанг, Ажир Салулийнинг мана бу шеърига ўхшаган 
байтлардан ўргатгин: 
Кўчарга қўшни азм этса, уйин сотмоққа жазм этса, 
Кетур ҳатто ити бизни ҳануз тони(й)мағон ўбдин.
Сафар анжомини бойлаб, эгарга мингани шайлаб, 
Аёли турса рўймолсиз, очиқда ҳар жавонибдин,
Шу ҳолда кўчадин келсам, баногоҳ рўбарў бўлсам, 
Юзум дарҳол ўгургаймен, тараҳҳум истабон Рабдин.
Бу мерос отадин қолган, азалдин шундайин келған, 
Атодин болага ўткан, ақорибга ақорибдин.
35
Ҳадиснинг асли Табароний ва Хароитийлар томонидан 
заиф санад билан ривоят қилинган

---

83