Odam va uning salomatligi 8 B. Aminov, T. Tilavov, O. Mavlonov

Nafas olishning nerv sistemasi orqali boshqarilishi.
 Bosh
miyaning eng pastki qismi bo‘lgan uzunchoq miyada nafas
markazi, orqa miyaning bo‘yin qismida diafragma harakatini
boshqaruvchi nervlarning markazi, orqa miyaning ko‘krak qismida
qovurg‘alararo muskullarning faoliyatini boshqaruvchi nervlar
markazi joylashgan. Uzunchoq miyadagi nafas olish markazidan
har 4—5 sekundda ritmik ravishda nerv impulslari orqa miyaning
bo‘yin va ko‘krak qismida joylashgan diafragma va qovurg‘alararo
muskullar harakatini boshqaruvchi nerv markazlariga ta’sir qilib,
ularni qo‘zg‘atadi. Bu qo‘zg‘alish nerv tolalari orqali diafragma va
qovurg‘alararo muskullarni harakatlantiradi. Natijada nafas olish
va chiqarish jarayoni avtomatik ravishda boshqariladi.
Nafas olishni boshqaruvchi oliy nerv markazi bosh miya katta
yarimsharlari po‘stlog‘ida joylashgan. Bu oliy nerv markazi orqali
odam nafas olishni ma’lum vaqt davomida ixtiyoriy ravishda to‘xtatib
turishi mumkin, lekin buning natijasida organizmda karbonat

---

60
angidrid ko‘payib ketishi tufayli uzunchoq miyadagi nafas markazi
kuchli qo‘zg‘alib, avtomatik nafas olish yuzaga keladi. Nafas
olishning oliy nerv markazi odam turli holatlarda bo‘lganda, ya’ni
so‘zlaganda, kuylaganda, jismoniy mashq bajarganda, yurganda
nafas olish tezligini, uning yuzaki yoki chuqur bo‘lishini
muvozanatlashtirib turadi. Bu markazda nafas olish shartli reflekslari
hosil bo‘ladi.