ELEKTRSINAPSLAR
Rivojlangan xayvonlarning markaziy nerv tizimida asosan
kimyoviy sinapslar uchraydi. Ammo oz mikdorda,
masalan, sut emizuvchilarda kuzni xarakatlantiruvchi nerv
yadrosini tashkil kiluvchi neyronlarda, elektr sinapslar
xam bor. Elektr sinapsni kimyoviy sinapsdan ajratib
turuvchi asosiy fark — elektr sinaps yirigining juda torligi
(2— 4 nm). Ana shu tor joydan presinaptik membrana
bilan boglab turuvchi oksil kuprikchalar — konneksonlar
utganU^ar urtasida ionlar va mayda molekulyar
moddalarniutkazishi mumkin bulgan, eni 1—2 nm li
kash... ar xosil bulgan. Bu erda membrananing elektr
tokiga karshiligi past.SHuning uchun aksonning
presinaptik oxiriga etib kelgan potensial osonlik bilan
postsinaptik membranadan xujayra ichiga utib, tashkariga
kaytib chikadi va membranani depolyarizatsiyaga
uchratadi. Depolyarizatsiyalanish eng yukori darajaga
etganda, postsinaptik neyronda xarakat potensiali vujudga
keladi. Elektr sinapslar kimyoviy sinaplarga Karaganda
ba’zi bir funksional afzalliklarga ega. Elektr sinapslar
juda tez va bexato ishlaydi. Ularda sinapsda tuxtalib
kolish
1.
1 ms dan oshmaydi, bu xolat elektr sinapslarning
yukori labilligini ta’minlaydi. Elektr sinapslar uzok
vaktgacha charchamaydi. Elektr sinapslarning
kamchiklari xam bor. Masalan, ular MNT faoliyati
uchun muxim bulgan bir taraflama utkazishni etarli
darajada ta’minlay olmaydi; elektr sinapslar orasida
tormozlovchilari deyarli yuk, elektr sinapslardan
utkazish ichki muxit omillari (gormonlar, xarorat)
yordamida boshkarilmaydi. Elektr sinapslar
yurakning muskul tolalari urtasida, ichki a’zolarning
sillik muskullarida, jigar va bezlarda kup uchraydi.
Ular orkali
fakat elektr impulsi emas
, balki oz
mikdorda ma’lum moddalar bir xujayradan ikkinchi
xujayraga utishi mumxin. SHu tarzda moddalar
almashinuvi xujayralar faoliyatiga ta’sir kiladi.
ARALASHSINAPSLAR
Ba’zi bir neyronlararo sinapslarda utkazish xam elektr,
xam mediator yordamida sodir bulishi mumkin. Buning
sababi shundaki, aralash sinapsning bir kismi elektr sinaps
struktur?'chga ega, ikkinchi kismi esa kimyoviy sinaps
shaklida tuzilgan. Aralash sinapslar aksari funksi.. ri
turlicha bulgan neyronlarni boglab turadi. Ularni afferent
va efferent neyronlar oraligida uchratish mumkin, Sof
kimyoviy yoki sof elektr sinapslar bir tipga oid bulgan
neyronlarni, masalan, motoneyronlarni boglaydi. Aralash
sinapslar etarli darajada urganilmagan. Bir sinapsda
kuzgalish utkazilishining ikki mexanizmi mavjudligini
kuyidagacha tushuntirish mumkin. Sinapsga keluvchi
impulslar chastotasi uncha yukori bulmasa (100—150
imp/s), aralash sinapsning ikkala yarmi faollik kursatadi.
Bu impulslar chastotasi keskin oshib ketganda, sinapsning
kimyoviy kismi tormozlangan xolatga utadi va impulslar
utaazishda katnasha olmaydi. Labilligi yukori bulgan
elektr kismi shu sharoitda impulslar utkazilishini
ta’minlab turadi.
1.
Orka miya funksiyalari.
2.
Orka miya reflekslari.
3.
Spinal shok.
4.
Miya ustuni fiziologiyasi
5.
Urta miya va retikulyar formatsiya fiziologiyasi.
6.
Miyacha fiziologiyasi.
Orka miyaning xar bir segmenta tananing 3 metamerini
innervatsiya kiladi va 3 metamerdan ma’lumot kabul
kiladi
Orka ildizlar - afferent Oldi ildizlar - efferent
(Bella - Majandi konuni)
Orka miyaga afferent ma’lumot 3 xil gurux
retseptorlardan keladi
1.
Mushak retseptorlari, pay,
suyak usti
, bugin
(proprioretseptiv sezgi)
2.
Teri retseptorlari (ogrik, t°,
Do'stlaringiz bilan baham: |