Odam anatomiyasi

Timus yoki ayrisimon bez.
Ayrisimon bez - ikki bulakdan tuzilgan bulib, asosan bolalik davrida ishlab turadi, balogatga yetgandan keyin kayta tarakkiyotga uchraydi va bujmayib, yog kletkachasiga aylanadi.
Ayrisimon bezning ogirligi yoshga karab turlicha buladi. Yangi tugilgan bolada 12 gr. bulib, bola usgan sari bez ogirligi xam usa boradi. Nixoyat, balogatga yetish oldida 35-40g ga yetadi. Balogatga yetgandan sung ayrisimon bez asta-sekin kayta tarakiyotga uchraydi. 25 yoshda – 25 g, 60 yoshda – 15 g va 70 sung 6 g ga tushib koladi.
Ayrisimon bez kukrak kafasida tush suyagi dasta kismining orka tomonida joylashgan bulib, uning ung va chap bulagi bulaklari farklanadi.
Bezni ustidan urab yotgan kushuvchi tukima kapsulasi bez ichiga usiklar chikaradi va bezni bulaklarga bulib yuboradi. Bezni kesib kurilsa, uning usti pustlok kismidan va ichi magiz kismidan iborat ekanini ko’rish mumkin.
Limfoid tukima bezning pustlok kismida folikulalar xosil kiladi, miya kismida esa tarkok xolda joylashgan va Gassalь tanachalari deb aytiladi.

FUNKTSIYaSI. Ayrisimon bez limfotsitlar ishlab chikaradi. Ammo, bu bez limfotsitlardan tashkari, gormon ishlabchikarsa xam kerak, degan fikrlar bor. CHunki jinsiy bezlar funktsiyasiga kirishi bilan bu bez kayta tarakkiyotga uchrashi, jinsiy bezlardan chikkan gormonlar unga teskari ta’sir kursatishdan darak beradi. Balogatga yetish davridadan sung bez kayta tarakkiyotga uchramaydigan xollari xam buladi. Ayrisimon bezning kayta tarakkiyotga uchrashini va yog tukimaga aylanishini bezning involyutsiyasi deyiladi.

Suyak kumigi.
Suyak kumigi asosiy kon yaratuvchi a’zo va immun tizimining markaziy a’zosi.Odam organizmida kizil va sarik suyak kumigi fark kilinadi. Kizil suyak kumigi suyak kumigining kon yaratuvchi kismi xisoblanadi. Sarik suyak kumigi katta yoshdagilarda naysimon suyaklar diafizida buladi.Sarik suyak kumigi tarkibida yeg kiritmalari va degeneratsiyaga uchragan retikulyar tukimadan iborat.Kizil suyak kumigini ogirligi 2,5-3 kg tashkil etadi va turli suyak bushliklarida joylashgan. Yosh bolalarda kizil suyak kumigi sarik suyak kumigiga aylanadi. Kizil suyak kumigi xujayraviy tarkibi jixatdan sarik suyak kumigiga nisbatan xilma-xilligi va aktivligi bilan farklanadi. Yosh ulgaygan sari suyak kumigini mikdori kamayadi 70-80% dan 30% gacha yetadi. Limfoid va mieloid tukima xam asta sekin kamayadi. Kizil suyak kumigi stroma, mieloid tukimadan va limfoid tukimadan tuzilgan. Kizil suyak kumigining stromasini retikulyar xujayralar va retikulin tolalar xosil kiladi. Retikulyar tukimaning kovuzloklarida konning yosh xujayralari va yetilgan shakllari, limfotsitlar va makrofagotsitlar uchraydi. Retikulyar xujayralari orasida mieloid katori xujayralari uchraydi. yetadi. Mielopoez jaraeni shu yerda sodir buladi. Suyak kumigining gemopoetik elementlari orasida gemotsitoblastlar va uning maxsulotlari uchraydi.
Kumik surtmasidan tayyorlangan preparatni immersimon ob’ektiv yordamida karalganda gemotsitoblast xujayralarining yadrosi yirikrok bulib, binafsha rangga, tsitoplazmasi esa pushti rangga , buyalganligi ko’zga tashlanadi.
Neytrofillar yadrosi 3-4 buginli bulib, binafsha rangga, tsitoplazmasida juda kup mayda donachalari uchraydi. Retikulyar xujayralari xam buladi. Yosh eritoblastlar xar xil xajmga ega bulib, tsitoplazmasi kuchsiz binafsha rangga buyaladi. Bundan tashkari mikroskop ostida kon shakliy elementlarini mitoz yo’li bilan bulinishini ko’rish mumkin. SHu sababli, bu yerda eritrotsitlar, leykotsitlar va trombotsitlar xosil bulishining turli boskichlarini ko’zatish mumkin.