Oda miyli k mul ki ( I qis m) Tohir Malik 1 library ziyonet uz/ Odamiylik mulki (I- qism)

Oda miyli k mul ki ( I - qis m)
Tohir Malik
29 
library.ziyonet.uz/ 

may ham ishq ham kishini behush qiladi. Ammo may behushligi nodonlik va 
gʻaflatning eng tuban darajasidir, ishq behushligi esa sezgirlik va ogohlikning eng 
oliy martabasidir. 

mayparast mayni ichgan sari yana koʻproq ichkisi keladi, ishqparast ham ishq dardiga 
mubtalo boʻlgan sari yana ortiqroq berila boradi. Lekin ichkuchi borgan sari 
odamiylik qiyofasini yoʻqotaveradi, sevguchining esa insoniy fazilatlari orta boradi. 

may ham ishq ham nomus hayo pardasini koʻtaradi. Biroq, ichgan oʻzidan boshqani 
haqorat qilib, xalqqa ozor berishdan uyalmaydi, sevgan esa oʻzgalar uchun oʻzini 
xoru zor etmoqlikdan or qilmaydi. 
Demak, qadim shuaroning mayparastligi insonparvarlikdan, nohaqlikdan mubarro 
haqparastlikdan, ilmu fan sevgisiyu ma’rifat ishqidan iborat ekan. May va ishqning 
yuqorida zikr etilmish oʻxshash jihatlari boʻlsa-da, ammo oqibat jihatidan ular bir-
birlariga tamoman ziddir. Mutlaq lazzat haqiqat muhabbatida va uni idrok etishdadir! 
May haqidagi soʻzni hazrat Soʻfiy Ollohyor baytlari bilan yakunlasak: 
Kel, e soqiy, muhabbat jomidin may, 
Xaridor ilgina bergil, payopay. 
Ma’nosi shulki: kel ey soqiy, muhabbat sharobini bizlarga ichirgil. Uni bu xaridor qoʻliga 
ustma-ust quyib bergil. Bu yerda «soqiy»dan murod - Allohning Oʻzidir. «Xaridor» - 
solik. 
Layli va Majnunning ishqi haqidagi afsona koʻpchilikka ma’lum. Hazrat Navoiy bu 
haqda doston ham bitganlar. Keyinroq «Mahbub ul-qulub»da bir hikoyatning bayonini 
beradilar: 
«Naql qilishlaricha, ishqning hajr oʻti Majnun joniga ulashdi, zaif badaniga haroratli u 
oʻtning alangasi tutashdi. Har qancha muolaja qilsalar ham foyda qilmadi - kasali ortdi, 
isitma tushmadi. Bemor ogʻirlashib, jon talvasasiga tushganda, kimdir bu ahvoldan 
Laylini xabardor qildi. Parivashni bu xabar noshod etib, oʻz devonasining holini soʻrash 
uchun noma yozdi. Bir odam xatni Majnunga yetkazganida, uning tanida jon asari 
qolmagan edi. 
Shu paytda mehribonlari Layli nomasini oʻqiganlarida bemorning eshitayotgani va 
ta’sirlanganini sezdilar. Har gal noma takror oʻqilganda, bemor taniga jon qayta 
kirgandek boʻlar edi. Bemor kasaldan tuzalib, sihat-salomat boshini koʻtarguncha bu 
xatni takror va takror oʻqidi, sogʻaygach esa tumor qilib boʻyniga taqib oldi. Ishq 
alangasidan Majnunning kasali tuzaldi va u soʻz takroridan badani quvvatga kirdi. Bayt: 
Oshiqqa garchi za’fu marazliqdurur mizoj, 
Ma’shuq zikri ul marazigʻa erur iloj.» 
(Mijozi zaif va kasal oshiqqa yagona davo - ma’shuqni yodlashdir.) 

---