Oda miyli k mul ki ( I qis m) Tohir Malik 1 library ziyonet uz/ Odamiylik mulki (I- qism)

Oda miyli k mul ki ( I - qis m)
Tohir Malik
15 
library.ziyonet.uz/ 
Endi tarbiyaning asoslari nimalardan iboratligi xususida fikrlashib olsak: 
Fazilatni qoʻriqlaydigan goʻzal axloqni va yaramas yoʻldan, yomon ahvolga tushishdan 
saqlaydigan hushyorlikni donolar muhim asoslardan hisoblaganlar. Yana: va’daga - vafo, 
nasibaga - rizo, har bir baxtsizlikka qarshi chidamli boʻlish, haqiqat va toʻgʻrilikka rioya 
qilish... 
Insonni inson boʻlishiga bois tarbiyadir va uch narsaga ehtiyoj sezadi: iste’dodga, ilmga 
va mashqqa. 
Hazrat Navoiy debdilarkim: «Qobiliyatli odamni tarbiya qilmaslik -zulmkorlikdir. 
Noqobil odamga esa tarbiya xayfdir. Tarbiyangni ayab, unisini nobud etma, bunisiga 
tarbiyangni zoe qilma. 
Qobilgʻa tarbiyat erur ul nav'kim, guhar, 
Tushsa najosat ichra yugay kimsa oni pok. 
Gar it uzumiga kishi may birla bersa suv, 
Bu tarbiyat bila qila olgʻaymu oni tok.» 
(Qobiliyatli kishiga berilgan tarbiya gavhar kabi qiymatlidur. Gavhar najosatga tushsa 
ham yuvilsa tozalanadi, qiymatini yoʻqotmaydi. Ituzum may bilan sugʻorilsa ham 
ituzumligicha qoladi, hech zamon tokka aylanmaydi.) 
Bosh aql va ilmga toʻlib toshsa ham, axloqni sira unutmaslik kerak: inson oʻzidagi 
ma’naviy jihatlarni, vijdon va nafsni tarbiyalashi, ehtirosini boshqara olishi, xunuk 
odatlarni tark etishi, ilmiy yutuqlarini insoniyat foydasiga yoʻnaltirishi kerak. Yoʻqsa, u 
toʻgʻri yoʻldan ozishi mumkin. Ya’ni Vatan va xalqini mudofaa qilishga mas'ul harbiy 
odamning tarbiyasi durust boʻlmasa Vataniga xiyonat etishdan ham qaytmas. Bemorlarni 
halol va xolis ravishda davolashga qasam ichgan vrach qasamini buzar. Hatto poraxoʻr va 
sudxoʻr mol-dunyo evaziga yurtini boshqalar qoʻliga mustamlaka qilib berishdan ham tap 
tortmas. 
Tarbiyalash shaxsiy namuna, ogʻzaki yoki yozma nasihat yoʻli bilan amalga oshiriladi. 
Ana shu nasihatlarni olmaydigan odam baxtli boʻladimi? (Bu haqda ham avvalgi bobda 
soʻz yuritib edik, takrorni qusur emas, ta’kid sifatida qabul qilasiz, degan umiddamiz va 
bundan soʻng ham ahamiyatli masalalarda shu kabi takrorlarga oʻrin beramiz.) 
Ba’zilarga nasihat qilsangiz malol oladi, hatto gʻazablanadi. 
-Qizingiz tor shim kiyib, kindigini ochib yuribdi, yaxshi emas,-deysiz. Sizning niyatingiz 
xolis, bu yurishda yosh qizning (Alloh saqlasin!) buzuq yoʻlga kirib ketishi hech gapmas. 
Ammo birodaringiz buni fikr qilmaydi, unga ayni damda sizning aql oʻrgatishingiz 
yoqmaydi va deydiki: 
-Mening qizim bilan ishing boʻlmasin, oʻzingning bolalaringni tarbiya qilaver. 
U nodon janobi Rasuli akramning (s.a.v.) «Ikki musulmon oʻzaro uchrashganida Alloh 
albatta ularni bir-biridan foydalantiradi», deganlari muborak hadislaridan bexabardir 
balki? Mazkur hadisda deyilmoqchiki, ikki musulmonning birlashgani ikki qoʻl kabidir: 
bir-birini yuvib poklaydi. Bitta qoʻl chala yuvadi, oʻzidan boshqasini yuvolmaydi. Ammo 

---