Очиқ кодли операцион тизимларда шифрлаш ва архивлашни ташкил этиш

POLYAR FILTRLARDAN FOYDALANIB JAMOAVIY ELEKTRON RAQAMLI IMZO ALGORITMINI ISHLAB CHIQISH


Usmonov I.I. (Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy universiteti, magistr)


Bugungi kunda axborotning narxi ko‘pincha u joylashgan kompyuter tizimi narxidan bir necha baravar yuqori turadi. Demak, axborotni ruxsatsiz foydalanishdan, atayin o‘zgartirishdan, yo‘q qilishdan va boshqa buzg‘unchi harakatlardan himoyalash zaruriyati tug‘iladi.
Respublikamizda aholiga axborot xizmati ko‘rsatish sifatini oshirish, axborot xavfsizligini ta’minlashda axborotlashtirish sohasi mutaxassislari tomonidan yaratilayotgan ixtirolarining o‘rni beqiyos. O‘zbekiston Respublikasining milliy kriptografik algoritmlarini yaratish, ularni takomillashtirish va axborotni kriptografik muhofazalashning milliy dasturiy va apparat-dasturiy vositalarini ishlab chiqish O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007 yil 3-apreldagi «O‘zbekiston Respublikasida axborotning kriptografik muhofazasini tashkil etishga oid chora – tadbirlar to‘g‘risidagi» 614-sonli qarorida birinchi galdagi vazifa qilib qo‘yilgan.
Hozirgi vaqtda elektron hujjat aylanish tizimlari jadal rivojlanmoqda, elektron shaklda qayta ishlanadigan hujjatlar hajmi muttasil ortib bormoqda.
Qog'oz va elektron hujjat aylanish tizimlarida quyidagi kabi vazifalar dolzarbdir:

• 
  hujjatlarni o'zgartirish va qalbakilashtirishdan himoya qilish;
  
• 
  hujjat muallifini, shuningdek hujjatning haqiqiyligini aniqlash;
  
• 
  hujjatlarning yuridik kuchini ta'minlash;
  
• 
  hujjatlarni muallif ruxsatisiz ko'zdan kechirishdan himoya qilish.
  

Ish yuritish tizimlari hujjatlarni mas'ul shaxsning imzosi va muhri bilan tasdiqlash tamoyiliga asoslanadi. Bunday hujjatning haqiqiyligi vizual tarzda aniqlanadi. Qog'oz hujjatlarni himoya qilish darajasi va unga qilinadigan har xil turdagi tahdidlar (soxta, dublikat va boshqalar) dan himoyalash ancha mushkul. Elektron hujjat aylanishi tizimlari bunday muammolarni hal qilish uchun Elektron raqamli imzo (ERI) texnologiyalaridan foydalanadi.
Elektron raqamli imzo – elektron matnga ilova qilinadigan kriptografik almashtirishdan iborat bo‘lib, shu elektron matn jo‘natilgan shaxsga qabul qilingan elektron matnning va matnni raqamli imzolovchining haqiqiy yoki soxta ekanligini aniqlash imkonini beradi. Bundan tashqari, ERI hujjatni o'zgartirish va qalbakilashtirishdan himoya qiladi, chunki u elektron hujjatning ixcham va shifrlangan tasvirini o'z ichiga oladi. Elektron raqamli imzo texnologiyalari ochiq kalitlarga ega kriptografik algoritmlarga asoslanadi. Ochiq kalitlarga ega kriptografik algoritmlarga asoslanib, ochiq aloqa kanallari orqali uzatishda axborotni himoya qilishni amalga oshirish mumkin.