|
tilshunosligida avtom atiK
tahrir
qiluv-
chi dasturning lingvistiK ta ’m inotini yaratish asoslari» nom li m a q o la la ri,
shuningdek, A .P o 'lato v va S .M u h am ed o v alarn in g «K om pyuter lingvistika-
si» nom li o 'q u v q o 'lla n m a la ri (2007) m u h im ah am iyatga molik.
K o m p y u ter lingvistikasi sohasida tu rli xil lingvistik m uam m o larn i hal
qilishga y o 'n altirilg an d a stru rla r y aratilg an va hali-hanuz bun d ay am aliy
ta d q iq o tla r am alga oshirilm oqda. Q uyida an a shun d ay lingvistik d a stu rlar
va ularning tavsifi h aq id a to 'x talam iz. U lar asosan m atn tah riri, av to m atik
60 Po'latov A., Muhamedova S. Kompyuter lingvistikasi. - Toshkent, 2007. -
B .47-48.
Kompyuter lingvistikasi asoslari
67
tarjim a, analiz va sintez, tabiiy tilning q a y ta ishlanishi, k o m p y u ter lek-
sikografiyasiga oid d astu rlarn i o ‘z ichiga oladi.
10-jadval
1
Link Grammar Parser John
Lafferty, Daniel Sleator,
Davy Temperley
Camegi Melon University,
USA.
Ingliz tilining sintaktik parser dasturi,
uning bazasiga 60 000 so'z shakllari kiritilgan.
2
Cí:bola Oleada
loyihalari
Computing Research
Laboratory (CLR) New
Mexico State University,
USA.
Mazkur dastur matnlarning lingvistik
analizida ishlatiladi. Bu dastur yordamida 16 ta
tildagi matnlarning avtomatik tarjimasi, statistik
tahlilini amalga oshirish mumkin. Dastur
tarkibida turli xil lug'atlar hamda tezauruslar
ham mavjud.
3
Russian
Morpholoqical
Dictionary
Sergey Sikorsky
Ruscha morfologik lug'at rus tilidagi
matnlarning sintaktik va morfologik analizi
uchun ishlatiladi. Unga 120 000 so'zning
morfologik lug'ati kiritilgan.
4
Морфологический парсер
flndex
Ushbu morfologik parseming asosi
A.A.Zaliznyak tomonidan yaratilgan «Rus
tilining grammatik lug'ati» (110 ming so'zni o'z
ichiga oladi) hisoblanadi. Tahlil natijalarini
ko'rish uchun «разбор запроса» rejimi
tanlanadi.
5
Лингвоанализатор
Д.В.Хмелев
Matn strukturasining matematik tahlilini
ta’minlovchi dastur bo'lib, u on-line rejimida
ishlaydi. Bunda mualliflik etaloni matn
strukturasi asosida aniqlanadi. Kiritilgan matn
analiz qilinadi (Русская фантастика
resursidan olingan matnlar analiziga
tayaniladi), o'sha matnning muallifi bo'lishi
mumkin bo'lgan 3 yozuvchining ismi hamda
ulaming matnga yaqin keladigan asarlari
chiqarib beriladi.
6
Система StarLina
Ushbu tizim katta hajmdagi ko'p tilli
matnlar bilan, transkripsion belgilar bilan
68
A. Rahimov
6
Система StarLina
С.А.Старостин СУБД
Ushbu tizim katta hajmdagi ko‘p tilli
matnlar bilan, transkripsion belgilar bilan
ishlashga mo'ljallangan bo'lib, u DBF-formatida
yuklanadigan Ojegovning izohli lug'ati va
Zaliznyakning morfologik lug'ati asosida so‘z
shakllarining analizi va sintezini, Myullerning
lug'ati asosida avtomatik tarjimani ta'minlaydi.
7
Морфологический
анализатор
С.А.Старостин
Rus, ingliz tillaridagi so'zlarning
morfologik analizi dasturi so'zlarning asosiy
shakllari hamda morfologik ma’lumotini
menyuga chiqaradi.
8
МопоСопс
Michael Barlow Dept of
Linguistics, Rice university,
Texas, USA.
2 версии (MonoConc Pro
2.0 и MonoConc 1.5)
Tanlangan simvolli matnlar korpusi
uchun konkordands yaratishda, so'zliklar va
indekslar generatsiyasida foydalaniladi.
9
WordSmith Tools
Mike Scott
WordSmith 3.0 turli alohida fayllar
majmuidan tashkil topgan matnlar korpusi
uchun konkordans yaratishda foydalaniladi.
Bunda berilgan matnli fayllar majmui uchun
so'zlar ro'yxatini generatsiya qiladi, katta hajmli
matnlarni fragmentlar majmuiga ajratadi,
matnlarning paketli tahririni amalga oshiradi.
10
Concordance 2.0.0
R.J.C. Watt, 2000
Win9x/NT/2000 uchun chastotali ro'yxat
va konkordanslar yaratish uchun ishlatiladi.
Windows tizimida mavjud bo'lgan
kodirovkalarda matnlarga ishlov beradi,
natijalar HTML-fayllar ko'rinishida saqlanadi.
11
TextAnalvst 2.0
Научно-
производственный
инновационный
центр
«Микросистемы»
Matn analizi uchun ishlatiladi, bunda
belgilangan matnda kontekstga mos keluvchi
tushunchalarning semantik tarmog'i
shakllantiriladi, matn fragmentlari bo'yicha
mazmunli qidiruv amalga oshiriladi, iyerarxik
daraxt ko'rinishida (tema-podtema) matn analiz
qilinadi, matn avtomatik referatlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
