NERV TO'QIMASINING YOSHGA KO'RA О ZGARISHLARI.
Yangi tug'ilgan chaqaloqlarda ncyronlam ing yadro sitoplazm a nisbati
yuqori bo'ladi. Yoshning o'tishi bilan ncyronlar asosan sitoplazma-yadro
m unosabatining kattalashishi hisobiga kattalashadi.
3 oylik chaqaloqlarda asosan bosh miya kulrang m oddasidagi ikkinchi va
to'rtinchi qavatdagi piram ida shaklli neyronlarning xajm i kattalashadi.
T o'rtinchi qavatdagi kichik piram ida va donach shaklli neyronlar csa, sckin
kattalashadi. Bolalarda sinaptik kontaktlarning soni yoshga ko'ra ko'paya
boradi.
Yangi tug'ilgan chaqaloqlar miyasining peshona qism neyronlarida
xrom atofil m iqdori asta ko'paya boshlab, ikki yoshlik bo'lganda kattalarnikiga
o'xshash bo'ladi. M iyaning ba'zi bir qavatlaridagi neyron aksonlarining
atrofida m iyelinlar hosil bo'lishi bola tug'ilgandan so'ng boshlanadi va 4
yoshlarda tugaydi.
•
Taraqqiyoti va yoshga ko'ra o'zgarishlari, regeneratsiyasi.
Nerv to'qim asi
ektodcrm aning dorsal qism idan rivojlanadi. Ektoderm adan a w a l nerv
plastinkasi hosil bo'lib, u cgiladi, ikki tom oni bolishga o'xshab bo'rlib chiqadi
va birikib ncrv nayiga aylanadi. N erv nayining devorini boshlang'ich davrda
ventrikulyar hujayralar (neyrocpitcliy) tashkil cladi. N erv nayi devorida 4 ta
zona farqlanadi.
V e n trik u ly a r (ep en d im ), su b v e n trik u ly a r, o ra liq (y o p q ic h ) va c h e tk i
(m a rg in a l
zo n u la r).
V entrikulyar zonadagi ventrikulyar hujayralardan
neyronlar va m akrogliya, subventrikulyar zonadagi hujayralardan orqa m iya
va bosh m iya hujayralari, oraliq zona hujayralaridan orqa m iya kulrang
m oddasi va bosh m iya kulrang m oddasining bir qism i, m arginal zonadan bosh
211
m iya va m iyacha po'stlog'i hosil bo'ladi. A vval har bir zonada kurtak
hujayralar hosil bo'ladi.
N cyronlar kurtak hujayralar - ncyroblastlardan hosil bo'ladi. Yetilgan
neyronda 3 la bclgi bo'ladi.
'
A ) N cyrofilam cntlar va m ikronaychalari hosil bo'ladi.
B) N cyritlar va dendritlar hosil bo'ladi.
V) N erv hujayralari orasida sinapslar hosil bo'ladi.
Bosh m iyada 1 trillion ncyronlar mavjud. V entral devorda 1 m inutda 2,5
m ln hujayra hosil bo'ladi. H ayotning boshlang'ich davrida va butun ontogcnez
davrida ju d a ko'p ncyronlar o'lib kcladi. H ujayralar o'lim i hatto 25foizgacha
borishi m um kin. Bu gcnctik dasturi asosida (apoptoz) m arkaziy va perifcrik
nerv tizim ida bir xilda kcchadi. Katta odam da o'rtacha
10
m lngacha ncyron
o'lib turadi, lekin yangi neyronlar hosil bo'lm aydi. Y angi neyronlam ing hosil
bo'lishi m iyada
1-2
yoshda tugaydi.
X om ilalik davrida nerv nayi va cktodcrm a oralig’idan ganglioz plastinka
(nerv qirrasi) hosil bo'ladi. G anlioz olaslinkadan esa o'z navbatida vcgclativ
nerv tizim i, gangliylar, m iya pardalari, neyrolcm m otsit, gangliylardan esa,
saltellit hujayralar, buyrak usti m ag'iz m odd?sidagi
xromaffin hujayralar,
m elanotsitlar, A PU D tizim i va shu kabilar hosil bo'ladi.
X om ila nerv nayi kranial qism idagi cktodcrm a yo'g'onlashadi va bu
yo'g'onlashuv plakoda deyiladi. Plokadalar o'z navbatida V, V II, IX va X nerv
gangliyalarini hosil qilishda ishtirok ctadi.
M iyelin parda lem m otsit hujayra qobig'i hisobiga hosil bo'ladi, bu
jarayon asosan xom ilalik davrining II yarm ida faol kcchadi (127-128-rasmlar).
127-rasm. A -m iyelinsiz nerv tolasining hosil bo'lishi.
В - m iyclinli nerv tolasining hosil bo'lishi
212
v
1
, ,
128-rasm
V- m iyelin parda hosil bo'lishi-ТЕМ ostida
G -m iyclinsiz nerv hosil bo'lishi - ТЕМ ostida
Do'stlaringiz bilan baham: |