O `zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining instrumental tahlil usullari fanidan o`quv-uslubiy majmua

Xromatogrammanitahlilqilish.

Xromatogrammanitahlilqilishxromatogrammadachiqqanhavoegrichizig‘iningbalandnuqtasihosilbo‘lgunchasarfbo‘lganvaqtni (min), yokimasofani (mm) o‘lchashdanboshlanadi. Buvaqtyokimasofakalonkagayuborilganhavoningsorbsiyalashmagan (yutilmagan) gazningxromatografikkalonkadaushlanishi “o‘lik” vaqti (t_m), yokio‘likmasofa (1_m) debyuritiladi. Vaqtsekundamer (sek), masofaesachizg‘ich (mm) yordamidao‘lchanadi. Diagrammatasmasibirxiltezlikdaxarakatlanganidao‘lchanganmasofanimm-da, diagrammatasmasiningaylanishtezligiga (mm/sek) nisbatimoddaningxromatografikkalonkadaushlanishvaqtiniko‘rsatadi.

Adsorbsiyalanmaganhavohosilqilganegrichizig‘imaksimumidan, tekshiriluvchimoddaegrichizig‘iningmaksimumigachabo‘lganmasofafarqiesa, tuzatilganmasofa, vaqtbirligidabo‘lsa, tuzatilganvaqtdebyuritiladivaquyidagichahisoblanadi:
t_isp=t-t_m I_isp=I-I_m

t, I- tahlilqilinayotganmoddaningxromatografikkalonkadanunixromatografikegrichizig‘iningmaksimumigachabo‘lganvaqt (yokimasofa).

Tahlilqilinayotganmoddasifatinianiqlashdaasosantuzatilganushlanishvaqtiqo‘llaniladi. Buvaqttekshiriluvchimoddamolekulalariningqo‘zg‘almasfazadaushlanishvaqtiniko‘rsatadi.
Tekshiriluvchimoddaningnisbiyushlanishvaqtiyokimasofasibutekshiriluvchimoddaushlanishvaqtiniyokimasofasinistandartmoddaushlanishvaqtigayokimasofasigabo‘lgannisbatidir.


t_{tekshiriluvchimodda}I_{tekshiriluvchimodda}
t_nisbiy= ------------------------ : I_nisbiy= -----------------------
t_{ctandartmodda}I _{ctandartmodda}

Xozirgivaqtdagazsuyuqlikxromatografiyasi (GSX) usulibilanmurakkabdorivositalarinitashkiletuvchikomponentlargaajratib, ularnisifatinihamdamiqdorinitahlilqilishda, engqulayusullardanbirihisoblanadi. GSXtahlilsharoitlarini (kolonkaharoratini, qo‘zg‘atuvchifazaoqimitezligini, qo‘zg‘almassuyuqfazaningfizik-kimyoviyxususiyatlari) o‘zgartiribbirguruxgamansub, fizik-kimyoviyxususiyatlaribir-birigayaqindorivormoddalarnibirvaqtdabir-biridanajratibtahlilqilishmumkin. Dorivositalariningsifatininazoratqilishda, farmakokinetikasini, metobolizminio‘rganishdabuusuljudaqo‘lkeladi. Tahlilnatijasidahosilbo‘lganxromatogrammaasosidadorivositalarinisifatinivamiqdorjihatdansharhlashmumkin.

Tahlilsharoitlario‘zgarmaganholdaharqandaymoddauchunushlanishvaqtivamasofasisifatko‘rsatkichibo‘libxizmatqiladi.
Xromatogrammadagicho‘qqiningbalandligiyokiyuzasiuningmiqdorigato‘g‘riproporsionaldir. Moddamiqdorioshishibilanxromatogrammacho‘qqisiningbalandligivayuzasihamoshadi. Xromatografikcho‘qqilariniyuzasiniturliusullardaaniqlanadi:

1. 
   Planimetrikusulda
   
2. 
   CHo‘qqinikonturibo‘yichaqirqibolibtortish.
   
3. 
   CHo‘qqinibalandligivauningyarmidagikengligigako‘paytmasibo‘yicha.
   
4. 
   CHo‘qqiningturlibalandligidagikengliklarinio‘rtachaqiymatiniuningbalandligiko‘paytmasibo‘yicha.
   
5. 
   CHo‘qqiniturligeometrikshakllargabo‘lib, uningyuzasinihisoblashbo‘yicha.
   
6. 
   CHo‘qqiningikkiyontomonlarigato‘g‘richiziqo‘tkazib, asosibilanbirlashtirib, hosilbo‘lganuchburchakningyuzasinihisoblashbo‘yicha.
   
7. 
   Elektronintegratorlardanfoydalanish.