O zbekiston respublikasi so g L iq n I saqlash

(crista)  va  o ‘siqcha  (processus)  kiradi.  Suyakning  yuzalari  o ‘zaro 

chekkalar  (margo)  bilan  chegaralanadi.  B a’zi  bir  suyakda  nerv  va 

qon  tomirlar  yotgan  joylarda  egatchalar  (sulcus)  yuzaga  keladi. 

Suyakning ichki yuzasida, uning ichiga kiruvchi oziqlantirish teshigi 

(foramen  nutricium) bo‘ladi.

4-rasm.

  Suyakning  zich  va 

g ‘ovak  moddasining  nuzilishi:

1-substania  compactae;  2-larainae  cir- 

cumferen-  tales  extemae;  3-laminae  cir- 

cumferentales internae; 4-osteon; 

5 - 

periosteum; 

6-substantia 

spongiosa;

7  7-trabeculae  ossei;  8-canalis  nutricius;

9-qon tomirlar.

8

9 

Suyaklaming  tuzilishida  suyak 

to ‘qimasi  muhim  ahamiyatga  ega. 

U metalldek qattiqlikka ega b o iib , 

molekular massasi  1,93  (suvdan  2 

barobar ko ‘p).

Tirik  suyak  to‘qimada  yoki  yangi  ajratilgan  suyakda  50%  suv, 

28,15%  organik  moddalar,  jumladan  15,75%  yog‘  va  21,  85% 

noorganik  moddalar  bor.  Yog‘sizlantirib  quritilgan  suyakning  1/3

28

---

qismini  organik  moddalar  (ossein,  xitin  va  muguz  modda),  2/3 

qismini  esa  noorganik  moddalar  (kalsiy  tuzlari,  ayniqsa  ohak  orta 

fosfati  -   51,04%,  kremniy  va  boshqa  moddalar)  tashkil  qiladi. 

Noorganik  moddalar  yoki  mineral  tuzlar  suyakni  qattiq  va  pishiq 

qilsa,  organik moddalar uning  elastikligini ta ’minlaydi. Agar suyak 

kuchli kislotaga solinsa, mineral tuzlar erib,  ossein moddasi qoladi, 

bunda suyak qattiqligini yo ‘qotib elastik holiga keladi. Agar suyakni 

temir  o ‘qqa  o‘matib  yoqsak,  organik  moddalar  yonib  ketadi  va 

suyakning elastikligi yo‘qoladi, bunday suyak tezda kulga aylanadi. 

Bulardan  tashqari,  suyaklar  tarkibida  vitaminlar  (A,  D,  C)  ham 

bo'ladi.  Agar  D  vitamini  yetishmasa  suyakning  mineral  tarkibi 

buzilib, raxit kasalligi kelib chiqadi. A vitamini yetishmasa suyaklar 

yo‘g‘onlashib, suyak bo‘shliqlari va kanalchalari kattalashib ketadi.

Suyakning  tarkibiy  birligi  osteonni  (4-;5-rasmlar)  osteon 

plastinkalari (qatlamlari) va kanalchalari hosil qiladi.

5-rasm.