O zbekiston respublikasi so g L iq n I saqlash

Suyaklaming  rentgenoatomiyasi.  M o‘tadil  rentgenogrammada 

suyaklar  tasviri  noorganik  moddalar  hisobiga  hosil  bo‘ladi.  Suyak 

moddasining  asosini  suyak  to‘sinlari  hosil  qilib,  zich  va  go‘vak 

moddada  ular  bir  xil  joylashmaydi.  Zich  moddada  suyak  to‘sinlari 

bir-biriga  parallel  yo‘nalgan  qatlamlar  shaklida  bo‘lib,  ular  orasida- 

gi  bo‘shliq  uncha  bilinmagani  uchun  yaxlit  gomogen  soya  beradi. 

G ‘ovak  moddada suyak to ‘sinlari turli yo‘nalishda  o ‘zaro kesishgan 

boMib,  to‘rsimon  ko‘rinishni  hosil  qiladi.  Zich  va  g ‘ovak  moddalar- 

ning  nisbati  suyaklaming  shakli  va faoliyatiga bog‘liq bo‘ladi.  Rent­

genogrammada g ‘ovak modda suyak to‘sinlariga mos ravishda o ‘zaro 

kesishgan chiziqlar yo‘nalgan katakchalar kabi soya beradi. Chekkada 

joylashgan  zich  qatlam  ingichka  hoshiya  ko‘rinishidagi  tekis  quyuq 

soya  beradi.  Rentgenogrammalarda  suyak  to‘sinlari  qancha  zich  va 

qalin  bo‘lsa,  chiziqlar  shuncha  quyuq,  suyak  iligi  bilan  to‘la  katak­

chalar esa qoramtir qismlar shaklida ko‘rinadi.  Zich modda aniq ko‘- 

ringan, uzluksiz to‘g ‘ri gomogen tasmasimon soya shklida ko‘rinadi.

Yangi  tug‘ilgan  chaqaloq  skeleti  270  ta  alohida  suyakdan  iborat. 

Ulaming  172  tasi  tana  va  kalla  sohasida,  98  tasi  qo‘l  va  oyoqlarda 

bo‘ladi.  Yangi  tug‘ilgan  chaqaloqning  suyaklari  yirik  tolali  suyak 

to ‘qimasidan  iborat  bo‘lib,  asosiy  moddasi  tartibsiz  joylashgan. 

Suyak tola dastalari  har tomonga yo ‘nalib, uni  o‘ragan biriktiruvchi 

to ‘qimaga  birikkan.  Suyakning  asosiy  qismi  g ‘ovak  moddadan 

iborat.  Zich  suyak  modda  kam  rivojlangan  bo‘lib,  suyak  chetida

30

---

yupqa  qavatni  hosil  qiladi.  G ‘ovak  moddada  qizil  ilik  bo ‘lib,  unda 

qonning barcha hujayralari hosil b o ia d i. Yosh bola suyagi tarkibida 

mineral tuzlar kam, suv va qon tomirlar ko ‘p.

Bola  hayotining  dastlabki  6  yilida  yirik  tolali  suyak  qatlamli 

suyak bilan almashinadi va osteonlar hosil bo ‘ladi.  Ular konsentrik 

joylashgan  bir  necha  qavat  suyak  qatlamlaridan  iborat.  Har  bir 

osteonning  ichida  nay  bo ‘lib,  unda  qon  tomirlar  va  nervlar  bor. 

Suyak  ichidagi  g ‘ovak  modda  qisman  yemirilib,  suyak  iligi 

bo‘shlig‘i paydo bo‘ladi.  Suyakning qizil iligi yog‘  to ‘planishi bilan 

asta-sekin suyakning sariq iligiga aylanadi. Yosh suyakning zichligi 

kam,  g‘ovak  moddasi  yaxshi  takomillashmagan.  Shuning  uchun 

yosh  bolalar  suyagi  uncha  qattiq  b o ‘lmay,  pishiq  va  bukiluvchan; 

qon  tomirlaming  ko ‘pligi  suyaklaming  oziqlanishi  uchun  sharoit 

yaratib  beribgina  qolmay,  har  xil  yallig‘lanish  jarayonlarining  tez 

tarqalishiga  ham  sabab  bo‘ladi.  Suyak  usti  pardasi  yosh  bolalarda 

qalin, uning ichki qavati yaxshi takomillashgan.

8 - 9   yoshlarda  suyak  qirralari  va  mushak  do‘mboqchalarida 

ikkilamchi  suyaklanish  nuqtalari  paydo  b o ‘la  boshlaydi.  Balog‘at 

davrida esa suyaklaming ayrim qismlari o ‘zaro qo‘  shiladi.