69
Buning uchun maxsus tayyorgarlik guruhlari yoki trening guruhlari tashkil etishni
psixologlar taklif etishgan.
G
’arbda shu maqsadda T- guruhlar tashkil qilinib, muloqot jarayonida qiyinchilik his
etayotgan kishilar taklif etilgan. Ijtimoiy pisixologik treningning asosiy usullari- guruhiy
munozaralar, rolli o
’yinlar, psixolik sezgirlikni oshiruvchi treninglardir. Trening guruh
a
’zolari 7-15 kishigacha bilib mashg’ulotlar bir necha kundan bir necha oylargacha davom
etadi.
Ularning muloqot manbaida o
’zini «o’zgalar» o’rniga qo’yish, ularning ichki olamini to’g’ri
tushinish qobiliyati va istagi tarbiyalanadi.
Ijtimoiy psixologik treninglarga quyidagi metodik talablar qo
’yiladi:
1. Munozara yoki o
’yinlar jarayonida ar bir ishtirokchi vaziyatni yoki rolni faol
o
’zlashtirib, shar bir holatdan o’zi uchun xulosa chiqarishga olib kelish zarur.
2. T- guruhlarda muloqotning nutq shakllaridan tashqari, nutqsiz-noverbal shakllari ham
keng qo
’llanishi, ya’ni har bir ishtirokchi (o’rganuvchi) har bir harakat, ritmning mohiyatini
ham tushunib uni hayotda ishlatishga ham erishish zarur.
3. Har bir ishtirokchi kundalik yuritib, uni har galgi mashg
’ulotlardan so’ng o’ziga his-
kechinmalari, muammolarni yechishdagi shaxsiy ishtiroki, tasavvurlarini odilona yozib
borishi muhimdir.
4. T- guruhga qatnashish ixtiyoriy bo
’lganligi uchun, har bir a’zo mashg’ulotlarni
qoldirmaslikka harakat qilishi zarur,- chunki bu a
’zolarning o’zaro munosabatlariga,
guruhning muhitiga bevosita ta
’sir qiladi.
Mashg
’ulotlar maxsus xonalarda, shovqin surondan xoli yerda tashkil etilishi, shinam
bo
’lishi kerak.
Mashg
’ulot o’tkazuvchi trener- maxsus tayyorgarlikdan o’tgan, xushmuomala, did bilan
kiyingan, o
’z kayfiyati yoki o’yinga shaxsiy munosabat bilan mashg’ulotlarning tabiiy
kechishiga xalaqit bermasligi, sabr-toqatli, madaniyatli bo
’lishi zarur.
Mashg
’ulotlarni «yumaloq stol» yoki «to’rtburchak» stol atrofida gilam ustida, ba’zan tik
turgan
holda ham o
’tkazish mumkin.
Hozirgi davrda T- guruhlar rahbarlarni muloqotga tayyorlash, ma
’sul shaxslarni
qayta tayyorlash kurslarida, psixologlar davrasidagina o
’tkazilmoqda. Muloqotdagi
bilimdonlik barcha mutaxassislarga zarur.
Amaliy psixolog xox maktabda bo
’lsin, xox sanoat korxonasida yoki boshqa o’quv
yurtida bo
’lmasin, mahalliy sharoitni chuqur o’rgangan xolda, u yerdagi rahbariyat bilan
kelishib, T- guruhlar tashkil etmog
’i va ham o’zining, ham atrofdagilarning bilimdonligini
oshirib bormog
’i zarur.
Fan amaliyotga - degan tamoyil bugungi kunda har qachongidan ham dolzarb masalaga
aylangan. Chunki yoshlarni mustaqil davlatimiz ma
’naviy negizlarini teran anglashga
o
’rgatish va ularni ma’rifatga chorlash jarayonida qator tadbiqiy vazifalarni amalga
oshirishni taqazo etadi.
Ilm-fan taraqqiyotini uzoq davri shu bilan tavsiflanadiki, olimlar va tadqiqotchilar
ko
’proq nazariy masalalarni hal qilish, umumiy qonun qoidalarni sharxlash, tushuntirish
orqali jamiyat va insoniyat taraqqiyotini yoritishga o
’rganishlari ko’p uchraydi. Bu qoida
pedagogika va psixologiya fanlariga ham tegishli.
Dolzarb muammolardan biri- yoshlarda yangicha dunyoqarashni shakllantirish, ularni
yangicha demokratik munosabatlarga ruhiy jihatdan tayyorlashdir. Ma
’naviyat sohasidagi
islohotlar yoshlarda o
’z xalqining madaniyati, Vatanning o’tmishi va buguni, milliy
qadriyatlarga to
’g’ri munosabatlarning shakllanishiga sabab bo’ladi va bu- ziyoli, bilimdon
kishilar uchun eng zarur fazilatdir.
70
Mavzuni mustahkamlovchi savollar:
Muloqot shaxslararo munosabatlar vositasi.
Muloqot tomonlari.
O
’zaro bir-birini tushunish mexanizmlari.
Muloqot
jarayoniga ta
’sir etuvchi omillar.
Muloqotni egallash imkoniyatlari.
O
’zaro bir-biriga ta’sir etish mexanizmlari.
Mavzu yuzasidan adabiyotlar
1. G
’oziyev E.G. Umumiy psixologiya. Toshkent. 2002.1-2 kitob.
2. G
’oziyev E.G. Muomala psixologiyasi. T-2001.
3. Vedenskaya L.V, Pavlova L.A. Delovaya retorika: uchebnoye posobiye dlya vuzov.-
M.:IKS
“MarT”, 2004-512 s.
4. Nemov R.S. Prakticheskaya Psixologiya Poznaniye sebya: Vliyaniye na lyudey:Posobiye
dlya uch-sya-M:Gumanit. Izd.Sentr VLADOS, 2003, - 320 s.
5. www.expert.psychology.ru
6.
www.psycho.all.ru
Do'stlaringiz bilan baham: 
