O ’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya kafedrasi

1-rasm. Fiziologik tajribalarda foydalaniladigan asboblar.

Fiziologiyaning laboratoriya mashg’ulotlarini o’tkazishda hayvonlardan foydalaniladi. Ko'pincha laboratoriya ishlarida baqadan foydalaniladi. Ba`zi hollarda issiq qonli hayvonlar ustida ham tajriba o’tkaziladi. Bunda oq sichqon, kalamush, dengiz sichqoni, quyon, itlar ustida tajriba olib boriladi. Hayvonlar ustida tajriba o’tkazish uchun ularni harakatsizlantirish lozim. Harakatsizlantirish bir necha usullar bilan amalga oshiraladi.

1. Hayvonlarni o’rgatish. Masalan, itlarni maxsus stanoklarga o’rgatish yo’li bilan turli tajribalarni amalga oshirish mumkin.
2. Hayvonlarni bog'lab quyish. Masalan, quyon, mushuk, itlarni maxsus jarrohlik stoliga yotqizib oyoqlarini stol atrofiga arqon bilan bog'lab tortib qo’yiladi.
3. Narkoz (efir, spirt, uretan) berish yo’li bilan tinchlantirish. Fiziologik amaliyotda narkoz kamdan kam ishlatiladi. Baqani narkozlash uchun 10% spirt eritmasi yoki 2% efir eritmasi ishlatiladi. Shisha idishga efir yoki spirt eritmasiga namlangan paxta solinadi va baqani 5-10 minut quyib yuboriladi. U bo’shashib harakatsizlanib qoladi. 5% uretan preparatidan 1 mm teri ostiga yuboriladi. Uning ta`siri 15-20 minutdan so'ng boshlanadi.
4. Hayvonlarning nerv sistemasini shikastlantirish yo'li bilan tinchlantirish. Masalan, baqani harakatsizlantirish uchun uning orqa miyasi shikastlantiriladi. Buning uchun baqani yuqori jag’i nog’ora pardaning orqa qismidan o'tkir qaychi bilan tezlikda olib tashlanadi. Pastki jag’saqlab qolinadi. Hamma ish bajarib bo’lgandan keyin zond orqa miyaga kiritilib, orqa miya buziladi. Yirik hayvon (quyon, mushuk, it) larni harakatsizlantirish uchun esa bosh miyadan uzunchoq miya ajratiladi.
E lektrostimulyatorlar. Fiziologik tekshirishlarda to’qimaning ba`zi xususiyatlarini o’rganish uchun uni qo’zg'atish zarur bo'ladi. Bunday hollarda stimulyatorlardan foydalaniladi. Elektrostimulyatorlar vaqt birligi ichida turli sondagi impul`slar va har xil kuchlanishdagi tok zarbini olishga imkon beradi. Bunday impul`slarning berilishi muddati va kuchi eksperimentator ixtiyoriga bog'liq. Stimulyatorning ish rejimi, ya`ni yakka impul`s yoki impul`slar seriyasini yuzaga keltirish apparat panelidagi ish rejimini o’zgartiruvchi tutqichlar yordamida boshqariladi. (2-rasm)