O ’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya kafedrasi

Baqani jonsizlantirish usullari. Fiziologiyadan laboratoriya ashg’ulotlarida baqadan keng foydalaniladi va u albatta jonsizlantiriladi.
Baqaning harakatsizlantirishning qonli usuli. Baqani chap qo’lga olib, (orqasi yuqoriga bo’lsin) bosh barmoq bilan uning orqasidan ushlanadi va ko’rsatgich barmoq bilan uning boshi pastga qarab egiltiriladi. Bunday holatda uning ensa qismi yaxshi ko’rinadi, qaychini o’tkir uchi og’izni chekka qismidan kiritilib, ensa chuqurchasi sohasidan yuqorigi jag’i olib tashlanadi. Shunda orqa miya kanali yaxshi ko’rinadi, zond yoki ignani aylanma harakati yordamida orqa miya kanalida joylashgan orqa miya jarohatlantiriladi. Shunda barcha reflekslar yo’qoladi. Bu esa bosh va orqa miyani ishdan chiqqanligidan dalolat beradi.
Baqaning harakatsizlantirishning qonsiz usuli. Agarda ignani ensa chuqurchasiga kiritib bosh va orqa miyasi ishdan chiqarilsa ham baqa harakatsiz holatga keladi. Bunda baqa boshini kesib tashlashning hojati yo’q.
Baqani fiksasiyalash. Ko’pchilik fiziologik amaliyotda baqa ishlatiladi. Asab muskulga oid tajribalarda orqa miyali baqa qo’l keladi. Orqa miyali baqani o’lchami 20x10 sm li parafinli taxtacha ustiga yotqizilib, harakat qilmasligi uchun igna bilan sanchib qo’yiladi. Fiksasiya qilingan baqani oyoqlari yaxshilab tortiladi. Bo’lmasa fiksasiya yaxshi natija bermaydi.
Ma`lumki, mashg’ulotga ajratilgan preparat tajriba vaqtida fizik va ximiyaviy jihatdan to’g’ri keladigan muhitda saqlansa, ya`ni u kerakli miqdorda tuz ma`lum harorat va hamda etarli miqdorda kislorodga ega bo’lgan eritmaga tushirib qo’yilsa, bir necha soatgacha o’z faoliyatini saqlab tura oladi. O’tqaziladigan tajribalarning turlariga qarab har xil to’qima preparatlari ishlatiladi. Masalan, ancha oddiy tajribalar baqa to’qimalarida o’tkaziladi. Ular xona haroratida o’zini yaxshi saqlaydi va preparat solingan shisha idishdagi eritmaga kislorod oson diffuziyalanadi. To’qimalar uchun fiziologik eritmalarning maxsus reseptlari ishlab chiqilgan,
Organizmdan ajratilib olingan ba`zi organlarning yashash qobiliyatini saqlash uchun tarkibi qonga yaqin bo’lgan eritmalardan foydalaniladi. Bunday eritmalarga fiziologik eritma Ringer, Ringer-Lok va Tirode eritmalari kiradi. (1-jadval.)