O‘ zbekiston respublikasi oliy va o‘ rta max sus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

Kreditlarning maqsadi 
b
o‘
yicha tahlili 
Tijorat, aylanma mabla
g‘
larni t
o‘
ldirish. 
9 
Audit qilish davrida 
kreditlarning 
o‘
zgarishi 
dinamikasining tahlili 
Kreditlash hajmining oshishi yoki kamayishi, 
muammoli kreditlarning ulushi va ular bilan ishlash 
samaradorligining, rezervlar summasining, kredit 
aktivlari rentabelligining 
o‘
sishi yoki pasayishi. 
 
Bank tomonidan kreditlash sohasida 
o‘
z maqsadi doirasida aniq va 
t
o‘g‘
ri yondashuv uchun quyidagi omillar katta ahamiyat kasb etadi: 

 
belgilangan  muddat  uchun  bankni  umumiy  maqsadlarini 
ishlab  chiqilishi,  jumladan  likvidlik  va  foydalilik 
o‘
rtasidagi 
munosabat; 

 
mamlakat  yoki  regiondagi  umumiy  kredit  q
o‘
yilmalari 
massasiga  nisbatan  kredit  resurslarini  (markazlashgan  resurslar  ham 
q
o‘
shiladi) munosabati. 

---

126 
 
Kredit portfelini tarmoqlar b
o‘
yicha divesifikatsiyalash darajasini 
o‘rganishga auditor alohida e’tibor berishi kerak. Bizning fikrimizcha, 
kredit  portfelini  tarmoqlar  b
o‘
yicha  divesifikatsiyalash  darajasini 
natijasida kredit portfeli sifati yaxshilanishi kuzatiladi.  
Misol uchun korporativ mijozlarga ajratilgan kreditlar ulushi 2016- 
yil natijalari b
o‘
yicha 60.8 foizni yoki absolyut ifodasida 2075,9  mlrd 
s
o‘
mni tashkil etadi. Bankda yildan yilga korporativ mijozlarga berilgan 
kreditlar  salmo
g‘
i  kamayib  bormoqda.  Bunga  sabab  oxirgi  yillarda 
ipoteka kreditini ajratish 
o‘
sib bormoqda. 
Kreditlarning  qaytmaslik  xavfini  xedjirlash  maqsadida,  yil 
davomida  bank  kredit  portfelini  adekvat  miqdorida  zaxiralar  bilan 
qoplanishi  ta’minlanadi,  moliyaviy  faoliyatning  barqarorligiga  sharoit 
yaratilib,  kreditlar  b
o‘
yicha  y
o‘
qotishlarni  hisobdan  chiqarish  bilan 
bo
g‘
liq xarajatlarning 
o‘
sishidan chegaralandi. 
Bizga  ma’lumki,  tijorat  banklari  kredit 
portfelini  boshqarishda 
uning tarmoq xususiyatiga k
o‘
ra diversifikatsiya qilinganligiga alohida 
e’tibor qaratiladi. Chunki, bu xususiyat kredit portfelini diversifikatsiya 
qilishning asosiy mezoni hisoblanadi.  
Ma’lumki, tijorat banklari kredit portfelinin
g sifatini oshirishning 
zaruriy shartlaridan biri b
o‘lmish diversifikatsiyalash tamoyiliga qat’iy 
rioya  qilish  ekanligi  jahon  moliyaviy  inqirozi  sharoitida  yaqqol 
namoyon b
o‘
ldi. 
AQSh  va  Yevropa  Ittifoqi  mamlakatlari  hududida  faoliyat 
k
o‘
rsatayotgan qator tijorat banklari kredit portfelini diversifikatsiyalash 
tamoyilining buzilishiga y
o‘
l q
o‘
ydilar. Natijada ularning kredit portfeli 
hajmida ipoteka kreditlarining salmo
g‘
i 50 foizdan oshib ketdi. Holbuki, 
tijorat  banklari  kreditlarining  25  foizdan  ortiq  qismini  bitta  soha  yoki 
tarmoqda  t
o‘
planishi  bank  kredit  portfelining  diversifikatsiyalash 
tamoyilining  buzilganligidan  dalolat  beradi  va  kredit  xatarining 
kuchayishiga olib keladi. 
Kredit  portfelining  holatini  tahlil  qilishda  auditor  kredit  berish 
bilan bo
g‘
liq bir nechta k
o‘rsatkichlarni, ya’ni berilgan kreditning o‘
ziga 
xos xususiyati, uning ta’minlanishi, foizlarning to‘g‘
ri  hisoblanishi  va 
o‘
z vaqtida daromad hisobvaraqlariga olinishi, qaytarilish muddatlari va 
hokazolarni 
o‘
rganishi lozim b
o‘
ladi.  
 

---

127 
 
15-jadval