O zbekiston badiiy akadem iyasi

Sakkizinchi davr - XIX asr oxiri va XX asr: chor
Rossiyasining Turkistonni bosib olishi davri va sho‘ro davridagi
tarkibidagi amaliy san’at. 
XIX asr keyingi asr estetikasi va 
san’atining tubdan o'zgarishi uchun zamin yaratdi. XX asr san’ati 
k o'p asrlik O 'zbekiston san’ati tarixining ajralmas tarkibiy qismidir. 
Ayni vaqtda bu davr badiiy madaniyati oldingi davrlar san’atidan 
keskin farq qiladi. Chunki bu davrda hududda teatr, rangtasvir, 
haykaltaroshlik, opera va balet, simfonik musiqa va kompozitorlik, 
kinematografiya va televidenie singari san’atning yangi noan’anaviy 
evropacha shakllari yuzaga keldi va rivojlandi. Lekin amaliy 
san’atda ham XX asr boshigacha ko‘p asrlik an’analarni o‘zida 
mujassamlashtirgan “ustoz-shogird” tizimi deyarli o ‘zgarmagan 
holatda saqlanib qoldi. Amaliy san’atning barcha sohalarida 
an ’analar davom etdi. Afsuski 1930 - 1980-yillar oralig‘ida o'zbek 
amaliy san’ati inqirozga uchrab, undagi qadimiy badiiy va

---

T o ‘rtinchi davr - V-VIII asr: ilk o ‘rta asr amaliy san’ati. Bu
ilk o ‘rta asr davlatlari — So‘g ‘d, Xorazm, Tohariston, Farg‘ona va bu 
vaqtda yuzaga kelgan Turk xoqonligi davri san’ati va madaniyatidir. 
Amaliy san’atda ilk bor so‘g ‘d va turk san’ati tamoyillari 
uyg‘unlashishi jarayoni kuchaygan. Ilk o ‘rta asrda amaliy san’atda 
tasviriy shakllar taraqqiy etgan. Ushbu davr amaliy san’atining 
o ‘ziga xos yana bir xususiyati shundan iboratki, unda turk-so'g'd 
san’ati badiiy jihatdan o “zaro uyg'unlashgan. Bu esa ushbu 
xalqlarning 
ijtimoiy-iqtisodiy, 
savdo 
va 
siyosiy 
aloqalari 
rivojlanganidan dalolat beradi.
Beshinchi davr - IX-XII asr: m o‘g ‘ullar bosqinigacha
M ovarounnahr amaliy san’ati. 
Movarounnahrda yirik sulolaviy 
davlat tuzilmalari - somoniylar, qoraxoniylar davlatlari yuzaga 
keladi, savdo aloqalari kengayib, hunarmandchilik shaharlari juda 
tez rivojlanadi. Savdo-hunarmandchilik shaharlari infratuzilmasining 
jadal takomillashishi esa hududda shaharsozlik va m e’morlik ravnaq 
topishi mahalliy san’at va hunarmandchilik maktablari shakllanishi 
bilan bevosita bog'liqdir. Mintaqaga VII-VIII asrlarda kirib kelgan 
islom dini IX-XI asrlarda mahalliy shaharlarning ijtimoiy-iqtisodiy 
shaharsozlik 
tuzilmasi 
va 
m e’moriy 
qiyofasini 
o ‘zgartirish 
barobarida 
uning falsafasiga 
ham 
kuchli 
ta ’sir 
ko‘rsatgan. 
Musulmonlarning oTta asr shaharlari qiyofasi ko‘proq masjidlar, 
madrasalar, minoralar va hokazolarda namoyon bo'lgan. IX-XII 
asrlarda yangi bezak usuli shakllanib, rivojlanib, u islom o'rta asr 
amaliy san’atining asosiga aylangan. Tasviriy madaniyat o ‘rnini 
bezak san’ati egallagan va u musulmon madaniyatining muhim 
asoslaridan biri b o iib qolgan. M o‘g'ullar bosqini tufayli XIII asr 
boshida M ovarounnahrda davlat qurilishi inqirozga uchraydi.