O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

1 

Shri  Ishupanishad.  Ilohiy  Hazrat  A.Ch.Bhaktivedanta  Svami  Prabhupada. 

Bhaktivedanta  Buk  Trast.  Toshkent,  1992,  7-15-betlar.

10

---

zarralaridir.  Inson  esa  o ‘sha  tirik  zotlam ing  o ‘ziga  xos  shakli, 

ko‘rinishidir.  Hozirgi  odam zot  tanasining  shakli  jonning  bir 

shaklli  tanadan  boshqa  shaklli  tanaga  son-sanoqsiz  marta  ko‘chib 

o ‘tishi  natijasida  sodir  bo'lgan1.

Zam onlar  o ‘tishi  bilan  H ind  Vedalarida  bayon  etilgan  olam 

va  inson  borlig‘i  haqidagi  Fikr-mulohazalar  turlicha  sharhlandi. 

Chunonchi,  ortodoksal  oqim   tarafdorlari  Vedalarda  bayon  qilin­

gan  olam  va  inson  borlig‘i  orasida  o'zaro  aloqadorlikning  mavjud 

ekanligi  haqidagi  g‘oyalam i  qo'llab-quw atlagan,  uni  har  to- 

monlama  rivojlantirgan  bo'lsalar,  noortodoksal  oqim  yalovbar- 

dorlari  bunday  qarashlarni  tanqid  qila  boshladilar.  Hind  falsafa- 

sidagi  ortodoksal  oqimning  shakllanishiga:  sankxya,  vaysheshi- 

ka,  nyaya,  yoga,  mimansa  diniy-falsafiy  maktablarining  ijod- 

korlari  katta  hissa  qo‘shishgan  bo'lsa,  noortodoksal  oqim  rivo- 

jida:  jaynizm,  buddizm,  lokayata,  chorvaka  maktablari  muxlis- 

larining  ulushi  salmoqli  bo'ldi.

Ortodoksal  oqimning  shakllanishiga  beqiyos  hissa  qo‘shgan 

sankxya  maktabining  asoschisi  eram izdan  awalgi  VII  asrlarda 

yashagan  Kapila  edi2.  Ushbu  maktab  ijodkorlari  Vedalarda  bayon 

qilingan  olam  va  odam  borlig‘i  haqidagi  fikrlarni  yanada  rivoj- 

lantirdilar.  Ularning  flkriga  ko‘ra,  olam  va  odam  borlig‘i  biri 

ikkinchisi  bilan  chambarchas  bog‘liq,  yaxlit  bir  butun  b o ‘lib, 

yagona  qudrat  tufayli  vujudga  kelgan.  O 'sha  yagona  qudrat  Pu- 

rushadir.  Shuning  uchun  ham   dastlabki  odam   bolasining  yaratuv- 

chisi,  uni  inson  darajasiga  ko‘targan  ham   Purushadir.  Purusha 

odamda  sodir  bo'lgan  barcha  o ‘zgarishlarga  guvph  bo'lib,  kos- 

mos  kabi  abadiy,  o‘zgarmas,  koinotdan  tashqarida  turuvchi, 

ya’ni  sof  transendental  ongdir.  U ni  jismga  ham,  his-tuyg‘uga 

ham,  aqlga  ham,  intellektga  ham   tenglashtirib  bo‘lmas  emish. 

Purushaning  mingta  boshi,  mingta  ko‘zi,  mingta  oyog‘i  mavjud 

emish.  Uning  aql-zakovati  —  oy,  ko ‘zi  —  quyosh,  horib-toli- 

qishi  —  olov,  nafasi  esa  shamol  emish.  Og‘zidan  braxman, 

qo‘lidan  kshatriy,  vaysha,  shudra  kabi  jamiyatning  turli  tabaqalarga 

mansub  «varna»lar  vujudga  kelganmish3.