O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol


  Qarang:  Umar  Xayyom.  Ruboiylar.  Toshkent,  1991,  91-92-betlar



Download 10,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet168/412
Sana12.09.2021
Hajmi10,33 Mb.
#172143
1   ...   164   165   166   167   168   169   170   171   ...   412
Bog'liq
Inson falsafasi. Choriyev A

1  Qarang:  Umar  Xayyom.  Ruboiylar.  Toshkent,  1991,  91-92-betlar.

2  Mahmud  Zamaxshariy  1075-yilda  Xorazmning  Zamaxshar  qishlog‘ida  taval- 

lud  topdi.  Boshlang'ich  m a’lum otni  otasidan  oldi.  Buxoro  madrasalaridan  birini 

tugatgach,  Xorazmshohlar  saroyida  kotiblik  qildi.  Qobiliyatiga  yarasha  biron  amal 

ololm agach,  saroydan  ketdi.  Marv,  Nishopur,  Isfaxon,  Shorn,  Bag'dod,  Xijoz, 

Makkada  b o‘ldi.  Makkada  arab  tili  va  grammatikasiga  oid  («Al-mufassal»)  o ‘quv 

qo'llanma  yozdi.  Makkadan  Xorazmga  qaytdi  va  1144-yilda  vafot  etdi.

177


Mahmud  Zamaxshariyning  inson  to ‘g‘risidagi  qarashlari 

nazariy-metodologik  asosini  mu’taziliylik  g'oyalari  tashkil  etadi. 

U  tilshunoslik,  adabiyot,  aruz,  jug‘rofiya,  tafsir,  hadis,  fiqh 

va  ilm  al-qiroatga  oid  ellikdan  ortiq  asarlar  yaratdi.  Adab-axloqli 

barkamol  insonning  ma’naviy  madaniyati  haqidagi  Mahmud 

Zamaxshariyning  fikr-mulohazalari  uning  «Al-Kashshof»,  «Nozik 

iboralar»,  «Adabga  kirish»,  «Oltin  shodalar»,  «Balog‘at  asos- 

lari»,  «Do‘stlar  farog‘ati»  kabi  asarlarida  bayon  qilingan1.

Mahmud  Zamaxshariy  adab-axloq  inson  barkamolligini  ifo- 

dalovchi  muhim  ko‘rsatkich  ekanligi  haqida  gapirib,  adab-ax­

loq,  bilim  ilm  bilan  bevosita  bog‘liq  ekanligiga  e’tiborini  qara- 

tadi.  Inson  chanakam  adab-axloqni  o‘zida  shakllantirmog‘i  uchun 

kundalik  amaliy  faoliyatida  ilmga  asoslanishini  maslahat  beradi. 

0 ‘zining  «Nozik  iboralar»  asarida:  Ilmli  bo‘l,  loaqal  ilmni  ting- 

lab  eshitadigan  bo‘l,  biroq  to ‘rtinchisi  bo‘lma,  chunki  kasodga 

uchrab  halok  bo‘lasan  (juvonmarg  bo‘lasan),  deb  pand-u  nasi­

hat  qiladi.  Xush  adab,  xush  axloqli  bo‘lish  uchun  tinimsiz 

izlanish  zarurligini  ta ’kidlab,  ilmli  bo‘lish,  o‘qish,  o‘qitish, 

yozish  bilan  hosil-u  mukammal  bo‘ladigan  bir  saboqdir,  deb 

tushuntiradi2.

Mahmud  Zamaxshariy  insonning  ijtimoiy  qiyofasida  ba’zan 

uchrab  turadigan  g‘ayriinsoniy  qiliqlarni  ilm  yordamida  bartaraf 

etish  mumkinligiga  qattiq  ishonadi.  Uning  fikriga  asosan,  faqat 

ilm-u  ma’rifatli  odam  har  qanday  takabbur,  maqtanchoq,  nodon 

kimsalarning  burnini  doimo  to ‘zon-tuproqqa  to ‘ldirish  imkoni- 

yatiga  ega  bo‘ladi.  Insondagi  barcha  nodonliklarni  fozil,  ilmli, 

bilimli  kishilar  sonini  ko‘paytirish  yordamida  bartaraf  etish 

mumkinligini  ta’kidlab,  lovillab  yonayotgan  olovni  suv  o‘chirgani 

kabi,  nodon  odamlardan  chiqayotgan  alangani  hakim-u  oqil 

odamlar  so‘ndiradilar,  deydi3.

Mahmud  Zamaxshariy  fikriga  ko‘ra,  ilmli,  bilimli  inson  yo- 

monlikka  yomonlik  bilan  javob  bermasligi  lozim.  Yomonlik  qil­

gan  kimsalarga  shafqatli  bo‘lish  barkamol  insonga  xos  fazilat-


Download 10,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   164   165   166   167   168   169   170   171   ...   412




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish