O zbek iston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxs*js ta’lim vazirligi

T a savvu r  obrazlari.
  T a s a v v u r   o b r a z l a r i   x o t i r a n i n g  
y a n a d a   m u r a k k a b r o q   turi  b o ‘lib,  u l a r n i n g   x u s u s i y a t la r i  
h a q id a   b i r o z   tasavvurga  e g a m iz .  I n s o n   d a ra x t,  m e v a ,  g u l  
t o ‘g ‘ri s i d a   t a s a v v u r g a   e g a  e k a n l i g i   s h u n i   k o ‘r s a t a d i k i ,  
su b y e k tn in g   ilgarigi tajribalari  u n i n g  o n g id a   shu  o b r a z l a r n i n g  
i z l a r i n i   q o l d i r a r   e k a n .   I l m i y   t a d q i q o t l a r d a n   m a ' l u m  
boMadiki,  ta s a v v u r  obrazlari  e y d e t i k   o b ra z la rg a  j u d a   y a q i n  
turadi.  Lekin eydetik obrazlar h aqidagi  psixologik tahlil s h u n i  
k o 'r s a t a d i k i,  tasav \'u r obrazlari  u n g a   q a r a g a n d a   a n c h a   b o y  
b o l i b ,   o 'z ig a   xos xususiyatlari  b i la n   ajralib turadi.  T a s a v v u r  
o b r a z l a r i n i n g   e y d e t i k   o b r a z l a r i d a n   f a r q i   —  t a s a v v u r  
o b r a z l a r i n i n g   p o lim o d a llik   x u s u s i y a t i d ir .   B u n i n g   a s o s i y  
m o h i y a t i  ta s a v v u r   obrazlari  k o 'r i s h ,   e sh itish ,  te ri  o r q a l i  
sezish  iz la rin in g   tarkibiy  q i s m la r i n i   b irlashtiradi.  M a s a l a n ,  
m e v a   t o ‘g ‘risidagi  tasavvur  o b r a z i   u n i n g   tas h q i  k o 'r i n i s h i  
(shakli,  ra n g i),  m azasi,  og‘irligi,  v a z n i n i   o ‘za ro   b ir l a s h ti r i b  
aks  ettirad i.
T a s a v v u r obrazlarining e y d e ti k  o b r a z l a r i d a n  asosiy  fa rq i 
sh u n d a k i.  u  o kz  tarkibiga  narsa  h aqidagi  ta s a w u rla m i  a q liy
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

j i h a t d a n   q a y t a   i s h l a s h n i   kiritadi  va  j i s m l a r n i n g   a so siy  
xususiyatlarini  ajratib,  m a ’lum  bir  kategoriyaga  birlashtiradi. 
In s o n   gui  o b r a z in i   faqatgina  esga  t u s h irm a y d i,  balki  uni 
m u a y y a n   b ir  s o ‘z   yoki  t u s h u n c h a   bilan  a tay d i,  nom laydi 
xususiyatlarini ajratib  k o ‘rsatadi, aniq bir kategoriyaga kiritadi.
D e m a k ,   t a s a w u r   o b razlarida  o d a m n i n g   xotirasi  idrok 
q ilingan  n a r s a n i n g   izini  sust  ravishda  sa q la b   q o la d i,  a m m o  
b ir  q a t o r   t a a s s u r o t l a r   b ilan  boyitadi,  n a r s a n i n g   m a z m u n i 
v a   m o h i y a t i n i   t a h l i l   q i l i b ,   u  h a q i d a g i   b i l i m l a r n i ,  
t u s h u n c h a l a r n i   t a j r ib a   bilan   b o g 'lo v c h i  ijodiy  s e rm a h su l 
f a o liy a tn i  a m a l g a   o s h i r a d i .   B u la rn in g   b a r c h a s i   irodaviy 
s ifa tla r ,  a q l i y   z o ‘r i q i s h ,   asabiy  t a r a n g l a s h u v   n a tija s id a  
ro ‘y o b g a c h iq a d i .
Xullas,  t a s a w u r   o b ra z la ri  x o tiran in g   m u r a k k a b   faoliyat 
m a h s u li  h i s o b l a n i b ,   u l a r   izchil  yoki  e y d e t i k   o b ra z la rg a  
n is b a ta n   m u r a k k a b   psixologik  hodisadir.  T a s a w u r  obrazlari 
xo tira  izlarining  m u r a k k a b   turi  b o ‘lib,  u n i n g   aqliy ja r a y o n  
bilan   yaqinligi  i n s o n   bilish  faoliyatining  m u h i m   tarkibiy 
q is m id a n   biri  e k a n li g i n i  k o ‘rsatadi.