boglanishi tufayli gipotalamus miya stvolining yarimshar-
lar bilan tu tashu vid a „lim b“ (chegara) hosil qiladi.
Inson miyasi fantaziya obrazlariga h a m d a organizmning
periferik ( c h e t ) q is m la r ig a b o s h q a r u v c h a n l i k t a ’sirini
o ‘tkazib, u l a r n i n g faoliyatini o ‘z g a rtirib tu ra d i. Shaxs
asabiylashganida b iro r narsa haqida qattiq o ‘ylasa, albatta
tan a a ’z o la r id a k o ‘zga tashlanadigan o ‘zgarishlar sodir
b o ‘Iishi m u m k in . Yuzaga kelgan b unday alo m atlar (belgilar,
izlar) „ s tig m a t“ la r d e b n om lanadi ( y u n o n c h a
stigma —
dog 1 yoki
chandiq d e g a n m a ’noni anglatadi). Qadimgi xalq
afsonalari, rivoyatlariga qaraganda inson qattiq jism oniy
kaltaklangan d av rin i eslasa, go‘yoki o ‘sha azobning izlari
yana favqulodda yuzaga kelishi ta ’kidlanadi. Qo^rqinch
holat
to ‘g ‘risida xayol obrazlari yaratilsa, odam g a u c h u q chiqishi,
lablarini y o rilg an day his etishi m um kin. Masalan, chekish
va ichish ni m u t l a q tashlag an shaxs p a p ir o s yoki spirt
ichimligi t o ‘g ‘risida o ‘ylasa, uning og‘i z b o ‘shlig‘ida tamaki
ta'm i, araq ning achchiqligi paydo b o ‘lishi m um kin. Inson
ju d a suvga ta s h n a b o ‘lsa yoki ochlik azobi qiynasa, ular
t o ‘g ‘risida o ‘ylasa, „ shirin qoniqish“ , „lazzatlanish“ hislari
vujudga keladi.
Psixologiyada q o ‘rqin ch holati t o ‘g ‘risida m uayyan
m a t e r i a ll a r t o ‘p l a n g a n va tahlil q ilin g a n . ( Q o 'r q i n c h
y u n o n c h a
phobos — „ fo biya “ deb n o m la n a d i) . Fobiya
muayyan sharoitlar va vaziyatlarda shaxsda vujudga keladigan
kuchli asosga ega b o l m a g a n qo‘rqinch va tashvishlanishdan
iborat, in so n t o m o n i d a n y engishning im k o n iy a ti y o kq
muttasil psixopatologik holat. M azkur patologik holatning
b a ’zi birlariga tu s h u n c h a berishga harakat qilamiz: 1)
agara-
fobiya — shaxsning gavjum m aydonlardan, shoh k o ‘cha-
lardan o ‘tishga q o ‘rqishi; 2)
kaustrofobiya — insonning
eshikni qulflab y o l g ‘iz o ‘tirishidan q o ‘rqishi; 3
) mono-
fo b iy a — s h a x s n i n g y o l g 'i z , h e c h k i m s i z q o l i s h d a n
q o ‘ r q i s h i ; 4 )
a tr o p o fo b iy a — i n s o n n i n g k o ‘p c h i l i k
davrasidan, x a lo y iq d a n q o ‘rqishi; 5)
nazofobiya — od am -
ning kasal b o ‘lib q o lis h d a n q o ‘rqishi; 6
) eyrotrofobiya—
334
www.ziyouz.com kutubxonasi
shaxsning k o 'p c h il i k davrasida izza boM ishdan, o 'z in i
y o 'q o tib q o ‘y ish d a n q o ‘rqishi; 7)
didaktogen — o'q u v ch i
yoki t a la b a n in g o ‘q itu v c h id a n q o ‘rq is h i; 8)
yatrogen —
bem ornin g shifokordan qo'rqishi va h o k a z o .
Xayolning organik jarayonlari b ila n uzviy bogliqligi
haqidagi m a 'l u m o tl a r yana id e o m o to r ( y u n o n c h a
Download
Do'stlaringiz bilan baham: