O zbek iston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxs*js ta’lim vazirligi

D) 
Ko ‘rish  sezgilarida 
yuz 
berodigan  maxsus  hodisalar:
1 .R a n g   k o n tra st  (kuchsizlanish  tufayli).
2.  S h a p k o 'rlik .
3.  Rang  ajrata  olmaslik  (traxoma)  —  kunduzi  va  tunda 
yuradigan  h a y v o n la r   shular  ju m lasidand ir.
Eshitish  sezgilari
Eshitish  sezgilarining  vazifasi  tovushlarni  eshitishdan 
iborat.  Bular  m u siq a   va  tu rli-tu m a n  sh ovqinlar  b o lis h i 
m um kin.  O d a td a ,  tovushlar  oddiy  va  m urakkab  turlarga 
ajratiladi,  u larn in g  birinchisi tonlar,  ikkinchisi esa bir necha 
to n d a n   tashkil  topganlaridir.  T o n la rd a n   biri  asosiy  ton 
hisoblanadi  va  to v u s h   balandligini,  k u c h in i  belgilaydi, 
boshqalari  q o ‘shiluvchi  tovushlar  sanalib,  ular  obertonlar 
dcyiladi.  M u siqa  asboblaridan  taralayotgan  tovushlarning 
o'ziga  xosligi  fan   tilida  tembr  deb  a taladi.  H a tto   nutq 
tovushlari  h a m   o h a n g li  tovushlar  (unli  tovushlar)  yoki 
shovqin  to v u s h la rd a n   (undosh  tovushlar)  tashkil  topgan 
b o lad i.
Eshitish  sezgilari  organi  quloq  b o l i b ,   tashqi  quloq 
(quloq  suprasi  bilan   eshituv  yo'lidan  iborat),  o ‘rta  quloq 
(nog‘ora parda va unga yopishgan uchta suyakcha: bolg‘acha, 
sandon  va  u z a n g id a n   tashkil  topgan),  ichki  quloq  (quloq 
labirinti o ‘zaro birlashgan uchta b o'lak d an  tuzilgan). Tashqi 
218
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

q u lo q   h a v o   t o 'lq in la r in i  y i g 'u v c h i   k a rn a y   v a z if a s i n i  
bajaradi.  N o g'ora parda va u n g a  yopishgan suyakchalar h avo  
t o ‘lqinlarini  ichki quloqqa uzatadi.  0 ‘rta quloq  m axsus y o ‘l 
orqali o g ‘iz va burun b o ‘shlig‘i  bilan tutashgan b o l a d i .  Ichki 
quloq nin g  yuqori  qismi  u c h ta   yarim   doira  ka na lda n,  o ‘rta 
qism i  k a m e ra d a n   va  pastki  q ism i  c h ig 'a n o q d a n   ta s h k il 
topgandir.
Ichki quloqning uchala b o 4limi endolimfa nom li  m axsus 
s u y u q l i k d a n   ib o ra td ir .  I c h k i   q u l o q n i n g   a s o s i y   q i s m i  
c h ig 'a n o q d a n   iborat  b o i i b ,   lining  ichida  kortiy  o r g a n i 
m avjud,  u  gum baz  shakliga  ega,  asosida  esa  m e m b r a n a  
joylashgan.  M em brana  uzunligi  qisqarib  boruvchi  elastik 
t o la la r d a n   iborat  b o ‘lib,  u l a r   ta r a n g   to rtilg a n   t u r l a r g a  
0
‘xshaydi,  lining  yuqori  q ism id a   maxsus  ta y o q c h a s im o n  
hujayralar  mavjud  va  ular  kortiy  dugalari  deb  yuritiladi. 
M e m b ra n a n in g   tolalari  e n d o lim fa g a   ingichka  qillari  b o r  
maxsus  hujayralar  y o rd am id a   kortiy  dugalari  orqali  m iy a  
katta yarimsharlari  p o ‘stlog‘ining b o la g ig a  joylashgand ir.